Niezależna Gazeta Obywatelska

Władysław Opolczyk urodził się między 1326 a 1332 r. W latach 1356-1401 był księciem opolskim, od 1370 r. lennikiem czeskim, a w latach 1367-1371 palatynem węgierskim. Książę Władysław był najstarszym synem księcia opolskiego Bolka II i Elżbiety świdnickiej (wnuczki Władysława Łokietka). Jeszcze za życia ojca, Władysław chcąc zdobyć doświadczenie polityczne wyjechał na Węgry, gdzie ok. 1353 r. znalazł sobie żonę – córkę wojewody siedmiogrodzkiego Elżbietę Lackfich. Po śmierci Bolka II w 1356 r. Władysław został władcą księstwa opolskiego poddanego zwierzchnictwu czeskiemu, do którego prawa mieli również bracia Bolko III i Henryk. Osobowość najstarszego syna Bolka II pozwoliła mu jednak na całkowicie zdominowanie młodszych braci i skłonienie ich do nie rozdrabniania skromnego dziedzictwa. Około 1364 r. zmarła pierwsza żona Władysława – Elżbieta. Książę po raz drugi ożenił się z córką Siemowita III, Eufemią.

Wielką karierę polityczną Opolczyk rozpoczął w połowie lat 60. XIV w. wiążąc swoją fortunę z dworem króla węgierskiego Ludwika. W 1364 r. wziął udział w orszaku węgierskim w słynnym zjeździe władców w Krakowie. Dwa lata później, z polecenia króla Ludwika negocjował warunki ożenku bratanicy Andegawena z Wacławem IV Luksemburgiem. Za wierną służbę Węgrom, w 1367 r. został palatynem węgierskim, co uczyniło go najważniejszym po królu człowiekiem w państwie. Do kompetencji Władysława należały przede wszystkim szerokie uprawnienia sądownicze, od których odwołać się można było tylko u samego króla. Na pełnionym urzędzie Opolczyk wykazywał duże zaangażowanie i zdolności, zwołując w ciągu pięciu lat rządów trzydzieści cztery congregatio generalis, na których załatwiano sprawy sądowe. Nie bez znaczenia oczywiście były olbrzymie dochody, jakie wpływały do kieszeni opolskiego władcy, jako palatynowi bowiem przysługiwało mu dwie trzecie wnoszonych przez petentów opłat, jak i kar zasądzanych przez sąd. W okresie sprawowania urzędu palatyna książę opolski nie zaniedbywał również polityki zagranicznej biorąc udział m.in. w wyprawie na Bułgarię w 1368 r. W 1370 r. wobec śmierci Kazimierza Wielkiego Opolczyk wziął udział w przygotowaniach gruntu pod objęcie tronu polskiego przez Ludwika. Doprowadził do obalenia testamentu Kazimierza Wielkiego w jego punktach dotyczących Kaźka Słupskiego i nieślubnych synów króla. Dokonania Piastowicza zostały docenione w postaci otrzymanej od władcy węgierskiego ziemi wieluńskiej i częstochowskiej. Nowy nabytek i ciągłe zaangażowanie się w sprawy wielkiej polityki skłoniły Władysława do ostatecznego rozwiązania sprawy księstwa opolskiego: w 1370 r. wydzielił jedynemu pozostałemu przy życiu bratu Bolkowi III odziedziczone po stryju Albercie księstwo ze stolicą w Strzelcach Opolskich, a sam zachował władzę w ziemi opolskiej. W 1371 r. Władysław stanął na czele wyprawy zbrojnej skierowanej przeciwko Luksemburgom (doszło do strasznego spustoszenia Moraw), co nie przeszkodziło stanąć mu rok później na czele misji mediacyjnej mającej rozstrzygnąć spór pomiędzy Karolem IV a Ludwikiem. W 1378 r. z związku z wydarzeniami, jakie miały miejsce w Krakowie (pogrom Węgrów i wyjazd oburzonej Elżbiety Łokietkówny z kraju), Ludwik zdecydował się odwołać Opolczyka z Rusi i mianować go na opróżnione stanowisko wielkorządcy Polski. Na stanowisku tym Władysław nie wytrwał zbyt długo na skutek oporu szlachty polskiej niezadowolonej z zaangażowania księcia w sprawę zapewnienia dziedzictwa po Ludwiku jego córkom, oraz obarczanie go współwiną za oderwanie od Polski na rzecz Węgier Rusi Halickiej. Jako odszkodowanie za nie zrealizowane ambicje Opolczyk otrzymał od władcy węgierskiego ziemię dobrzyńską, oraz część Kujaw z Bydgoszczą, Inowrocławiem i Gniewkowem. Otrzymane terytoria leżały nad granicą z zakonem krzyżackim, z którym książę opolski wszedł wkrótce w bliskie kontakty, pozwalając m.in. na ściganie przez rycerzy krzyżackich w granicach swojego władztwa przestępców.

Obejmując księstwa na Kujawach Władysław wdarł się w spór o finanse z biskupem płockim Dobiesławem Sówką, co spowodowało nawet obłożenie księcia klątwą kościelną, uchyloną rok później przez arcybiskupa gnieźnieńskiego. Jedną z form zadośćuczynienia Władysława była fundacja w 1382 r. klasztoru paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie, do którego sprowadzono z ruskiego Bełza słynący już z cudowności obraz Matki Bożej.

W 1382 r. w krótkim odstępie czasu zmarli: młodszy brat Władysława książę strzelecki Bolko III pozostawiając czwórkę nieletnich synów, oraz bezpotomnie książę niemodliński Henryk. Zgony ten umożliwiły Władysławowi rozszerzenie swoich wpływów na Górnym Śląsku poprzez objęcie rządów namiestniczych Strzelcach i Niemodlinie (dziedziczonym przez bratanków po Bolku III) i bezpośrednich w Głogówku. Opolczyk zajął się również karierą kościelną swojego najstarszego bratanka Jana zwanego Kropidłem starając się z powodzeniem, mimo jego młodego wieku, o godność biskupa poznańskiego. Warto dodać, że obecnie wyklucza się możliwość współpracy Opolczyka z Władysławem II Jagiełłą w pierwszym okresie jego rządów. Tym bardziej nie do przyjęcia są przypuszczenia, że w 1386 r. książę opolski został ojcem chrzestnym nowokreowanego króla Polski. Do ostatecznego zerwania między Opolczykiem a Jagiełłą doszło w 1388 r., kiedy w związku z odebraniem przez króla Polski należącej do dzierżaw Władysława Bydgoszczy doszło do próby zamachu stanu i opanowania grodu wawelskiego. Pokonany i wzięty do niewoli przez starostę generalnego Sędziwoja z Szubina Opolczyk został zmuszony do tymczasowej rezygnacji ze swoich zamiarów. Władysław II Jagiełło zablokował też kandydaturę Jana Kropidły na stanowisko arcybiskupa gnieźnieńskiego. Do kolejnych zadrażnień z królem polskim doszło w maju 1391 r., kiedy Władysław zastawił Krzyżakom zamek w Złotorii. Zdając sobie sprawę z niebezpieczeństwa posiadania przez Opolczyka dzierżaw u granic z Krzyżakami król wydał rozkaz pozbawienia go lenn na terytorium Polski. Przeciwko potędze Jagiełłowej Opolczyk musiał skapitulować i 1392 r. przekazał sporne terytoria Polsce (z wyjątkiem zamku w Bolesławcu, który do końca życia Władysława dochował mu wierności i dopiero na wieść o jego śmierci poddał się Jagielle). Opolczyk w 1393 r. swoje prawa do ziemi dobrzyńskiej Krzyżakom. Próbował też zachęcić wielkiego mistrza krzyżackiego Konrada Wallenroda do planu rozbioru Polski pomiędzy zakon, Węgry i Czechy, jednak wobec nieprzygotowania Krzyżaków do konfliktu plan ten nie został zrealizowany. Wojna przerywana rozejmami (m.in. w Nowym Korczynie 26 lipca 1393 r.) zakończyła się ostatecznie w 1396 r. kiedy wojska królewskie zdecydowały się na rajd na śląskie dzierżawy Opolczyka. Wobec zdobycia przez Polaków Strzelec Opolskich i pojawienia się armii królewskiej 6 sierpnia pod Opolem bratankowie Władysława zdecydowali się zawrzeć pokój, w którym zobowiązali się przypilnować starzejącego się księcia. Od tej pory ster rządów w księstwie opolskim praktycznie przejęli młodzi Bolkowicze usuwając Władysława na drugi plan. Władysław Opolczyk zmarł 18 maja 1401 r. w Opolu. Został pochowany w kościele franciszkanów. Władysław miał dwie żony, z których doczekał się wyłącznie córek. Wobec braku męskich potomków księstwo opolskie zostało przejęte przez bratanków Władysława – Bolka IV i Bernarda. Wyjątkiem stał się tutaj Głogówek, który otrzymała jako oprawę wdowią zmarła pomiędzy 1418 a 1424 r. księżna Eufemia.

Oprac. TK