Kartka z kalendarza: Dziś mija 70. rocznica śmierci śp. Jana Mosdorfa

Niezależna Gazeta Obywatelska1

Dziś mija 70. rocznica śmierci Jana Mosdorfa, działacza Obozu Wielkiej Polski. Jan Mosdorf, ps. Andrzej Witowski urodził się 30 maja 1904 r. w Warszawie. Był jednym z najwybitniejszych i najważniejszych działaczy polskiego ruchu narodowego.

Był publicystą, doktorem filozofii, działaczem Obozu Wielkiej Polski, prezesem Młodzieży Wszechpolskiej oraz przywódcą Obozu Narodowo-Radykalnego, więźniem niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz.

Mosdorf od 1926 r. związany był z endecją. W październiku 1928 r. otrzymał dyplom magisterski z filozofii na podstawie pracy Poglądy etyczne Zygmunta Balickiego, zaś w 1934 r. tytuł doktora filozofii. Był jednym z sygnatariuszy historycznej Deklaracji Obozu Narodowo-Radykalnego z 14 kwietnia 1934 r. Od początku studiów należał do organizacji młodzieżowych, m.in. do Młodzieży Wszechpolskiej. Był gorącym zwolennikiem powrotu do macierzy wszystkich ziem polskich, szczególnie Mazur i Śląska Opolskiego. Był stałym publicystą pism młodzieży akademickiej Akademik Polski, Szczerbiec, publikował także na łamach: Gazety Warszawskiej, Prosto z Mostu, Awangardzie i tygodniku Myśl Narodowa.

W 1928 r. został wybrany przywódcą Młodzieży Wszechpolskiej. Należał do Obozu Wielkiej Polski, w którym w latach 1932–1933 przewodniczył Ruchowi Młodych OWP. Cechowało go pogodne usposobienie, optymizm, humor, a młodzież darzyła go sympatią. Po delegalizacji OWP w 1933 r. kierował ogólnokrajową Sekcją Młodych Stronnictwa Narodowego. 14 kwietnia 1934 r. zerwał z SN, podpisał deklarację programową Obozu Narodowo-Radykalnego i stał się jednym z jego przywódców – był przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego ONR. Przez pewien czas Mosdorf redagował organ ONR – dziennik „Sztafeta”.

W czerwcu 1934 r. po zamachu na ministra Bronisława Pierackiego, przywódcy ONR zostali aresztowani i osadzeni w obozie w Berezie Kartuskiej. Mosdorfowi udało się uniknąć ich losu, lecz musiał się ukrywać. Po wypuszczeniu oenerowców z Berezy formacja ta podzieliła się na dwie mniejsze frakcje. Mosdorf nie wszedł do żadnej, z pozycji politycznego outsidera zaczął współpracę ze Stanisławem Piaseckim, wydawcą renomowanego tygodnika społeczno kulturalnego „Prosto z Mostu”. W 1938 r. wydał w dwóch tomach studium społeczno-polityczne pt. Wczoraj i jutro.

Podczas okupacji był członkiem centralnego wydziału propagandy Zarządu Głównego SN, był też czynny w tworzących się strukturach wojskowych – późniejszej Narodowej Organizacji Wojskowej. W lipcu 1940 r. został aresztowany przez Gestapo i osadzony na Pawiaku. 6 stycznia 1941 r. wywieziono go do obozu KL Auschwitz-Birkenau. Po przejściu tyfusu, Mosdorf zaczął udzielać pomocy innym bez różnicy na narodowość, czy poglądy polityczne, wykazując się najwyższym ludzkim humanizmem. Popierał też powołanie wśród więźniów wspólnego frontu walki i samopomocy. Był niezwykle aktywny, m.in. wygłaszał tajne wykłady z historii, a potrzebującym pomagał zdobywać jedzenie i ubranie. Z ramienia grupy SN utrzymywał kontakty z innymi organizacjami na terenie obozu. Przez pewien czas pracował w szpitalu obozowym, co ułatwiało mu kontakty z różnymi działaczami politycznymi i nie tylko. Liczba członków podziemnej organizacji narodowej w obozie dochodziła do 100 osób, wielu z nich wybitnych i zasłużonych narodowców. Prawdopodobnie za pomaganie Żydom 25 września 1943 r. Jan Mosdorf został osadzony w bloku XI KL Auschwitz. 11 października 1943 r. w wyniku donosu wraz z innymi więźniami został rozstrzelany przez Niemców w zbiorowej egzekucji. Miał 39 lat.

Jego symboliczna mogiła znajduje się na starym Cmentarzu Powązkowskim. Po wojnie komunistyczna propaganda przedstawiała go fałszywie, jako tego, który zerwał z Obozem Narodowym.

 Oprac. TK

  1. | ID: 9366c445 | #1

    Dzięki za ten artykuł.
    Historia jest ciekawa , ale jakże , w tym konkretnym przykładzie – tragiczna.

Komentarze są zamknięte