Niezależna Gazeta Obywatelska

Pomimo działań podjętych m.in. przez Rzecznika Praw Obywatelskich, bon wychowawczy dający rodzicom realną możliwość wyboru sposobu opieki nad dzieckiem, nadal funkcjonuje w Nysie. Instytut Ordo Iuris podjęło próbę włączenia się do postępowania w celu przedstawienia stanowiska i wykazania konstytucyjności działań Rady Miasta wprowadzającej ww. bon. Na skutek zażalenia Ordo Iuris, Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 6 grudnia 2017 r., uchylił postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu odmawiające Ordo Iuris możliwości przystąpienia do powyższego postępowania.

Wprowadzeniu bonu wychowawczego w Nysie od samego początku sprzeciwiał się Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar, twierdząc, że jest on niezgodny z prawem. RPO zakwestionował przede wszystkim kryterium pozostawania przez rodziców w związku małżeńskim oraz wymóg wykonywania pracy zawodowej przez jednego z rodziców. Twierdził, że tak określone kryteria mogą naruszać zasadę równego traktowania (art. 32 Konstytucji), upośledzając pozycję prawną osób żyjących w związkach nieformalnych, samotnie wychowujących dzieci oraz osób bezrobotnych.

Bon wychowawczy w Nysie obowiązuje w od początku 2016 r. Wraz z jego wprowadzeniem można zaobserwować wzrost liczby urodzonych dzieci oraz wzrost zawieranych małżeństw. Bon wychowawczy ma zróżnicowaną funkcję w zależności od wieku dziecka.

Dla dzieci w wieku od ukończenia 12 miesiąca do 3 lat celem świadczenia jest zachowanie ciągłości opieki nad dzieckiem poprzez osobiste jej sprawowanie. Pośrednim celem tego świadczenia jest więc dowartościowanie pracy osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem w czasie wykonywania nieodpłatnej pracy w domu. Bon wychowawczy uzupełnia tym samym katalog świadczeń rodzinnych i zapewnia możliwość wyboru pomiędzy różnymi formami opieki przysługującymi na dziecko.

„Warunkiem otrzymania świadczenia jest fakt, że jedno z rodziców wykonuje pracę zarobkową, a drugie sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem w domu. Bon wychowawczy stanowi więc alternatywę wobec instytucjonalnych form opieki. Rozwiązanie to sprawia, że opieka nad dzieckiem sprawowana jest w rodzinie, a nie poza nią” – wyjaśnia Olaf Szczypiński, analityki Ordo Iuris.

Inaczej cel świadczenia przedstawia się w przypadku dziecka od 36 miesiąca życia do 6 roku życia. W powyższym przypadku odpada przesłanka osobiście sprawowanej opieki nad dzieckiem. Wyjątkiem jest konieczność sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym. W tej sytuacji cel „bonu wychowawczego” zbliża się więc do powszechnego świadczenia mającego na celu rekompensatę kosztów ponoszonych w związku z wychowaniem dziecka, w tym także kosztów przedszkola.

Uchwała Rady Miejskiej w Nysie regulująca zasady ubiegania się i otrzymywania bonu wychowawczego została zaskarżona przez mieszkankę Nysy oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. Obie sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu. Instytut Ordo Iuris chcąc zapewnić społeczną kontrolę nad postępowaniem, a także mieć możliuwość przedstawiania argumentów przemawiających za konstytucyjnością bonu wychowawczego, złożył wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu w charakterze uczestnika. WSA w Opolu odmówił jednak dopuszczenia Instytutu do udziału w postępowaniu, argumentując że prawo udziału organizacji społecznej na prawach strony nie obejmuje postępowań w sprawie skarg na akt prawa miejscowego.

Instytut Ordo Iuris złożył zażalenie w tej sprawie do Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazując, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem organizacje społeczne może być dopuszczona w charakterze uczestnika w każdym postępowaniu sądowoadministracyjnym, niezależnie od jego przedmiotu oraz podmiotu inicjującego. W postanowieniu z dnia 6 grudnia 2017 r. (I OZ 1680/17) NSA uchylił postanowienie WSA w Opolu i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. NSA wskazał, że przepisy postępowania sądowoadministracyjnego powinny być interpretowane w taki sposób, aby przyznać możliwość dopuszczenia udziału organizacji społecznych w charakterze uczestnika w każdym postępowaniu sądowoadministracyjnym.

Ordo Iuris, TK