Niezależna Gazeta Obywatelska

W pierwszej połowie lat 90. XX w. rozpadająca się Czechosłowacja popadła w głęboki kryzys separatystyczny. Groził jej nawet rozpad kraju nie na dwie, a na trzy części. Oprócz podziału na Czechy i Słowację problemem było to, czy od samych Czech nie odłączy się jeszcze jeden region – Morawy.

Morawianie mają silną świadomość odrębności regionalnej. Z powodu odmiennych doświadczeń historycznych, różnic kulturowych i językowych mają inną mentalność niż mieszkańcy Czech Właściwych, ale owa mentalność nie przeradzała się w odrębną świadomość narodową. Problem separatyzmu morawskiego pojawił się po raz pierwszy w 1848 r., a następnie koncepcję tę popierali morawscy Niemcy, aby nie dopuścić do zjednoczenia Czech i Moraw. Po „aksamitnej rewolucji” w przeprowadzonym spisie powszechnym w 1991 r. umożliwiono zadeklarowanie narodowości morawskiej i śląskiej. Jego wyniki były więc następujące: 8 mln 362 tys. obywateli zadeklarowało narodowość czeską, 1 mln 368 tys. narodowość morawską, a 47 tys. – narodowość śląską. O 1990 r. widoczne były żądania wyrównania zaniedbań na Morawach, które połączyły się z regionalnym patriotyzmem i poczuciem krzywdy tamtejszej ludności. Z czasem pojawiły się żądania narodowe, które lansowała głównie grupa polityków z Brna. Aby zrealizować swoje plany, Morawianie utworzyli organizację o nazwie Ruch na rzecz Demokracji Samorządowej – Stowarzyszenie na rzecz Moraw i Śląska HSD-SMS. Od tego momentu ruch morawski przetworzył tradycyjnie silne poczucie regionalnego patriotyzmu w niebezpieczny i agresywny nacjonalizm.

Wiosną 1991 r. partia ta zdecydowała się przystąpić do otwartych pozaparlamentarnych akcji politycznych w celu spowodowania upadku rządu czeskiego i wymuszenia nowych wyborów. Planowano przeprowadzenie potężnych manifestacji w Brnie, Ostrawie i Ołomuńcu. Punktem kulminacyjnym miało być przerwanie ruchu na trasie Brno – Praga i Brno – Bratysława. Po przeprowadzeniu tych akcji nastąpił później nieudany marsz morawistów na Pragę (24.04.1991 r.), który stanowił punkt kulminacyjny aktywności ruchu i od tego momentu zaczął się jego upadek. Stało się tak, ponieważ ludzie nie chcieli destabilizacji politycznej w Republice Czeskiej do czego zmierzało HSD-SMS.

Ostatecznie wszystko skończyło się w taki sposób, że władza centralna w Pradze podeszła morawskich separatystów taktyką „na przeczekanie” czyli niepodejmowaniu współpracy oraz unikaniu ostatecznego porozumienia. Zagwarantowano jedynie, w roku 1992 r., że Morawy i Śląsk będą miały specyficzny status samorządowy w nowo tworzonym państwie. Czeski rząd ignorował separatystów i nie próbował z nimi wchodzić w żadne układy i sojusze polityczne, co w końcu 1996 r. przyniosło marginalizację tego zjawiska.

Postawa czeskiej władzy jakże więc jest odmienna od tej, którą obecnie kieruje się rządząca Polską PO, która nie dość, że nie podejmuje żadnych kroków neutralizujących śląski separatyzm, to jeszcze wchodzi z RAŚ w formalną koalicję w Sejmiku Śląskim!

Autor: Grzegorz Bieniarz