Nagroda Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich za najlepszy artykuł
Pastor Franciszek Michejda z wnuczką Zosią Michejdzianką, 1913 r. Oryginał w zbiorach Książnicy Cieszyńskiej, sygn. RSAKC 817
Franciszek Michejda urodził się 3 października 1848 r. w Olbrachcicach jako najstarsze z dziewięciorga dzieci Franciszka Michejdy i jego żony Anny z domu Czech, pochodzącej z Suchej. Przyszedł na świat w niezwykłej rodzinie.
Ojciec pastora, Franciszek senior (1822–1875), siedlak, członek rady gminnej Olbrachcic, był chłopem światłym, o wykrystalizowanym światopoglądzie. Dwukrotnie posłował do Wiednia: w 1848 r. wraz z Janem Mamicą z Kocobędza i Jerzym Cienciałą z Mistrzowic w imieniu ludu śląskiego przedkładał tam memorandum w sprawie zniesienia poddaństwa, w 1861 r. był członkiem deputacji domagającej się równouprawnienia języka polskiego na Śląsku Cieszyńskim. Spośród synów Franciszka Michejdy seniora aż czterej zapisali się na kartach historii Śląska Cieszyńskiego: Franciszek junior (1848–1921), pastor; Jan (1853–1929), prawnik, burmistrz Cieszyna; Karol (1855–1924), pastor w Bystrzycy; Jerzy (1860–1928), nauczyciel w Ustroniu, organizator polskiego ruchu nauczycielskiego na Śląsku Cieszyńskim.
Ewangelicy a sprawa polska
W 1866 do Cieszyna z Warszawy przybył ksiądz Leopold Otto, który zaangażował się w polską działalność narodową, skupiając wokół siebie grupkę przyszłych polskich ewangelickich działaczy narodowych, jak Jan Śliwka. Byli oni zwalczani przez superintendenta Theodora Haasego, który wydawał gazetę „Nowy Czas. Tygodnik polityczny”. Po jego śmierci w 1909 rolę tę przejęła wówczas ukonstytuowana Śląska Partia Ludowa. Jej zwolennicy nazywani byli ślązakowcami, od gazety „Ślązak”, lub kożdoniowcami, od jego przywódcy Józefa Kożdonia. W opozycji do nich stał obóz narodowo-polski, tzw. michejdowcy (część skupiona wówczas wokół Jana Michejdy).
Kościół ewangelicki zrzeszał pod koniec I wojny światowej w 18 zborach około 96 tysięcy wyznawców, z czego 20 000 Niemców, 69 000 Polaków (według kryterium językowego) i 7 tysięcy Czechów.
Po zakończeniu wojny przedstawiciele Polaków zrzeszonych w miejscowym Kościele ewangelicko-augsburskim opowiedzieli się za przyłączeniem całości obszaru Księstwa Cieszyńskiego do Polski i wystąpili o przyłączenie do Konsystorza w Warszawie. Uroczysty akt połączenia podpisano 20 grudnia 1918 w Kościele Jezusowym w Cieszynie. Z kolei Związek Ewangelików Śląskich, związany z ruchem ślązakowskim, 23 marca 1919 roku wystosowali do Ententy referat z prośbą o włączenie do Czechosłowacji jako kraju kultury zachodniej; twierdził on, że w znacznej większości zborów powiatu bielskiego przewagę mieli przeciwnicy Polski, a deklaracja propolska była nielegalna i nieuzgadniana z władzami konkretnych prezbiterstw”
– czytamy na łamach Wikipedii.
Kim był pastor Franciszek Michejda?
dzięki swej myśli, doświadczeniu, a przytem powadze i sprawiedliwej ocenie każdego, natychmiast wysunięty zostawał na naczelne stanowiska i brał w każdej pracy poważny udział”.
Pokwitowanie daru Franciszka Michejdy na rzecz Komitetu Pań Samarytanek. Oryginał w zbiorach Książnicy Cieszyńskiej, sygn. RSAKC 568, k. 11. Dar p. Anny Rieger-Pratt.
Po I wojnie światowej zaangażował się w zabiegi na rzecz włączenia Śląska Cieszyńskiego do Polski, pracując m.in. jako członek Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego. Za jego sprawą końcem 1918 r. miejscowe zbory ewangelickie połączyły się z konsystorzem warszawskim. W grudniu 1918 r. ks. Franciszek Michejda został mianowany seniorem kościoła ewangelickiego na Śląsku Cieszyńskim. Zmarł 12 lutego 1921 r., niedługo po dokonanym w lipcu 1920 r. podziale Śląska Cieszyńskiego. Został pochowany w Nawsiu, a jego pogrzeb zgromadził kilka tysięcy Polaków i stał się wielką polską manifestacją narodową.
