Niezależna Gazeta Obywatelska

Senat przyjął w środę bez poprawek nowelę ustawy o IPN, uchylającą przepisy przewidujące kary więzienia za przypisywanie Polakom odpowiedzialności za zbrodnie III Rzeszy Niemieckiej. Niedługo potem nowelizacja została podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę.Nowelizacja, wniesiona do Sejmu w środę rano jako projekt rządowy, była procedowana w trybie pilnym. Przed południem uchwalił ją Sejm, po południu zajął się nią Senat – najpierw komisja praw człowieka, a potem cała Izba. W dyskusji wziął udział premier Mateusz Morawiecki.

Za wnioskiem o przyjęcie noweli bez poprawek głosowało 76 senatorów, 1 był przeciw, a 1 wstrzymał się od głosu. Wcześniej Senat odrzucił wniosek mniejszości o odrzucenie ustawy.

Nowelizacja uchyla art. 55a, który grozi karami grzywny i więzienia za przypisywanie polskiemu narodowi i państwu odpowiedzialności m.in. za zbrodnie III Rzeszy Niemieckiej i art. 55b, który głosi, że przepisy karne mają się stosować do obywatela polskiego oraz cudzoziemca – „niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia czynu”.

W uzasadnieniu zmian w noweli o IPN podkreślono, że „bardziej efektywnym sposobem ochrony dobrego imienia Rzeczypospolitej Polskiej i Narodu Polskiego, biorąc pod uwagę cel ustawy, będzie wykorzystanie narzędzi cywilnoprawnych”.

Podczas wystąpienia w Senacie premier Morawiecki podkreślił, że celem styczniowej nowelizacji ustawy o IPN było pobudzenie opinii światowej do myślenia o rzeczywistych losach Polski w czasie II wojny i przemyślenia prawdy historycznej tamtych czasów.

Zdaniem szefa rządu, dzięki noweli o IPN „w niebywały sposób” udało się podnieść „wiedzę i świadomość tego, co jest prawdą historyczną o Polsce”. „Z drugiej strony, spotkaliśmy się z falą niechęci i nienawiści, która jednak uświadomiła bardzo wielu ludziom na świecie, jaka jest ta prawda historyczna” – mówił Morawiecki.

Przyznał zarazem, że to „podniesienie świadomości” na temat prawdy historycznej o II wojnie zostało „wywalczone w bardzo trudnych okolicznościach”. Szef rządu oświadczył też, że kilka miesięcy temu nie zdawał sobie sprawy z tego, że reakcja świata na nowelę ustawy o IPN, zwłaszcza żydowskiego, może być taka gwałtowna.

Premier przekonywał, że jego rząd proponuje korektę przepisów o IPN – „z punktu widzenia zapisów wcale nie taką istotną, ale z punktu widzenia rzeczywistości prawnej, prawno-karnej – dla naszych partnerów, zauważalną”. Wskazywał, że dojrzałe państwo wyciąga wnioski i potrafi zmodyfikować swoją linię.

Jak ocenił, po wejściu w życie nowych rozwiązań wydawca gazety na Zachodzie „dwa razy się zastanowi”, co publikuje, nie dlatego, że „znajdzie się w kolizji z polskim prawem karnym”, a dlatego, że będzie musiał zapłacić odszkodowanie w wysokości 50 lub 100 milionów dolarów lub euro. Podkreślił, że decyzja o ponownej nowelizacji ustawy o IPN była „suwerenną decyzją” rządu.

Premier był pytany przez senatorów m.in. o to, dlaczego obecna nowelizacja ustawy o IPN procedowana jest tak szybko. „To strasznie prosta zmiana – wykreślenie dwóch przepisów. Wszystko zostało tak przedyskutowane, dzisiaj, w ciągu jednego dnia tyle razy zostało to przegadane, że możemy taką decyzję podjąć, ale to wszystko zależy od wysokiej izby, od Senatu, od Sejmu” – mówił premier.

Podczas debaty senator Jan Rulewski (PO) apelował o pozostawienie przepisów ustawy o IPN, w tym przepisów karnych dotyczących zniesławiania polskiego narodu i polskiego państwa, do rozpatrzenia przez Trybunał Konstytucyjny. Wniosek ws. uchwalonej w styczniu poprzedniej nowelizacji ustawy o IPN, po jej podpisaniu, skierował do TK prezydent Andrzej Duda.

„Pozwólmy spełnić wolę prezydenta, głowy państwa i dopełnić obowiązku Trybunałowi Konstytucyjnemu” – przekonywał Rulewski.

Szef KPRM Michał Dworczyk mówił m.in. o negatywnych skutkach wprowadzonej w styczniu br. nowelizacji ustawy o IPN, która wprowadziła m.in. przepisy karne za przypisywanie Polakom odpowiedzialności za zbrodnie III Rzeszy Niemieckiej. „Dyskusja, która powstała w ostatnich miesiącach, była bardzo emocjonalna. Pokazała jak dużo jest do zrobienia i jak dużo złych rzeczy się wydarzyło, kiedy państwo polskie było bierne (…) kiedy zaczęła się zacierać granica między sprawcami a ofiarami” – zaznaczył.

Podkreślił także, że obecna niewielka zmiana, znosząca penalizację, jest po to, „żebyśmy w pewnym sensie nie utracili autorytetu”. „Jeśli będziemy zabiegać o trzy lata więzienia i się okaże, że nie jesteśmy skuteczni, to autorytet Polski ucierpi” – powiedział.

Jak mówił Dworczyk, „dzisiaj stwierdzamy jednoznacznie – dochodzenia na gruncie cywilno-prawnym dobrego imienia Polski, walka o dobre imię Polski jest skuteczniejsze niż wykorzystywanie tych przepisów penalizacyjnych, które proponujemy uchylić”.

Dworczyk odniósł się też do pytania senatora Rulewskiego, czy rząd porozumiał się w sprawie nowelizacji z TK i prezydentem –

wnioskodawcą zbadania styczniowej noweli przez Trybunał. „Zarówno Trybunał, jak i prezydent to niezależne organy państwa, na które rząd nie ma wpływu. Trybunał proceduje zgodnie ze swoimi zasadami na wniosek prezydenta, rząd nie podejmuje tutaj żadnych działań w tej sprawie, choćby dlatego, że nie może, nawet gdyby zechciał to uczynić” – powiedział.

Szef KPRM mówił także o konsultacjach ustawy ze środowiskami żydowskimi lub ukraińskimi. „Była konsultowana zgodnie z procedurą przede wszystkim w Radzie Ministrów, ale była też dyskusja w ramach grupy powołanej przez premiera ds. dialogu polsko-izraelskiego. Tam nie ma polityków, tam są eksperci, socjologowie i na tym forum była konsultowana” – podkreślił.

Jak mówił, kiedy po styczniowej noweli o IPN przetoczyła się „ta burza dyskusji, komentarzy, rozmów, negocjacji, różnego rodzaju dialogów, które na różnych forach się toczyły, dzisiaj wiedza na temat tego i przypomnienie kto był sprawcą, a kto był ofiarą” jest lepsza.

Przed głosowaniami krytycznie o sposobie procedowania noweli wypowiadali się senatorowie PO. „Stała się rzecz skandaliczna, która nigdy nie zaistniała na sali Senatu. Ograniczono możliwość zadawania pytań, ograniczono listę mówców i ograniczono czas wystąpień do pięciu minut (…) To jest sytuacja nieprawdopodobna” – mówił wicemarszałek Senatu Bogdan Borusewicz.

Szef gabinetu prezydenta Krzysztof Szczerski poinformował wieczorem, że na osobisty wniosek premiera Morawieckiego prezydent Duda podpisał uchwaloną w środę nowelizację ustawy o IPN.

Wejdzie ona w życie po 14 dniach od jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. (PAP)

Anna Kondek-Dyoniziak, Nadia Senkowska