Niezależna Gazeta Obywatelska

Kazimierz Władysław Bartel urodził się 13 marca 1882 r. we Lwowie. Był polskim politykiem, profesorem, matematykiem (jego prace dotyczyły głównie geometrii), rektorem Politechniki Lwowskiej, a także posłem na Sejm, pierwszym premierem Polski po przewrocie majowym oraz premierem pięciu rządów Rzeczypospolitej, senatorem, kierownikiem Ministerstwa Kolei Żelaznych, wicepremierem oraz ministrem wyznań i oświecenia publicznego w pierwszym rządzie Józefa Piłsudskiego.

Bartel był jednym z pierwszych w Austrii doktorów nauk technicznych. W 1913 r. został profesorem geometrii wykreślnej Politechniki Lwowskie. Podczas I wojny światowej został wcielony do armii austro-węgierskiej. Do Lwowa powrócił w 1918 r.. W 1919 brał udział w walkach polsko-ukraińskich jako dowódca wojsk kolejowych i komendant obrony lwowskiego Dworca Głównego. Sukcesy na tym polu spowodowały, że po zakończeniu walk i odblokowaniu miasta został powołany przez premiera Leopolda Skulskiego na stanowisko ministra kolei żelaznych. Pełnił tę funkcję także w gabinetach Wincentego Witosa i Władysława Grabskiego. Zaangażował się w politykę. W 1922 r. został wybrany do Sejmu i posłował nieprzerwanie do 1929 r. Był piłsudczykiem. 15 maja 1926 r., po rezygnacji rządu Witosa i prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, Bartel został desygnowany przez Macieja Rataja (marszałka Sejmu, pełniącego obowiązki głowy państwa) na stanowisko premiera. Stwierdził, że będzie szefem rządu tylko do czasu wyboru nowego prezydenta. Bartel podsunął Piłsudskiemu kandydaturę Ignacego Mościckiego na stanowisko głowy państwa, który również był profesorem Politechniki Lwowskiej. Rząd Bartla prowadził bardzo aktywną działalność, zbierając się co drugi dzień, a w pewnych okresach codziennie. 4 czerwca 1926 r. Mościcki został wybrany na prezydenta Polski, wobec czego Bartel podał się do dymisji, wraz z całym gabinetem. Nowa głowa państwa ponownie desygnowała go na premiera. Premierem był aż pięć razy. 15 marca 1930 r. ostatecznie podał się do dymisji, która została przyjęta przez prezydenta. Niedługo po tym złożył swój mandat poselski. Powrócił do kariery naukowej na Politechnice Lwowskiej, której został rektorem. Publikował, m.in. serię wykładów na temat perspektywy w malarstwie europejskim. W 1937 r. wrócił do polityki i został senatorem – funkcję tę pełnił do 1939 r. Po ataku Niemiec na ZSRR podczas II wojny światowej i zajęciu Lwowa przez Wehrmacht, odmówił kolaboracji z nazistami, za co został aresztowany 2 lipca 1941 r. w ramach Akcji AB i przewieziony początkowo do więzienia gestapo przy ulicy Pełczyńskiej. Tam, jak wspomina współwięzień Antoni Stefanowicz, traktowany był poprawnie. Byłemu premierowi pozwolono m.in. na otrzymywanie i wysyłanie listów od żony oraz na przynoszenie obiadów z domu. W tym czasie Bartel nie był przesłuchiwany, nie wystosowano przeciwko niemu żadnych oskarżeń. Ok. 21 lipca 1941 r. został jednak przeniesiony do więzienia przy ulicy Łąckiego, gdzie zaczęto traktować go bardzo brutalnie. Hitlerowcy zaproponowali mu utworzenie marionetkowego rządu okupowanej Polski. Bartel odmówił i na osobisty rozkaz Heinricha Himmlera został rozstrzelany 26 lipca 1941 r. we Lwowie.

Autor: Tomasz Kwiatek