Niezależna Gazeta Obywatelska

Jesteś założycielem pierwszego koła RAŚ w Opolu. Przypomnij proszę kiedy to było?

Formalnie pierwsze koło w woj. opolskim powstało w roku 2002. Założyłem je m.in. z Tomkiem Mazurem, Henrykiem Włoką i Tomkiem Długoszem – moim bratem. Osoby te zapisywały się do RAŚ na przełomie 2001 i 2002 roku. Jesienią 2002 dołączył do nas Marek Czaja – obecny przewodniczący struktur RAŚ w woj. opolskim.

Skąd taki pomysł?

Głównie z chęci działania oraz formalnego zaistnienia w woj. opolskim. Ruchu Autonomii Śląska miał w województwie pojedynczych członków już na początku lat 90-tych. Wśród nich mogę wymienić m.in. śp. Pawła Smiatka z Jemielnicy. Były to jednak jednostki, które formalnie nie mogły występować w imieniu Ruchu. Dlatego, gdy zebrała się odpowiednia ilość osób na stosunkowo małym terenie, założyliśmy pierwsze koło powiatowe.

Jak określasz siebie jeśli chodzi o narodowość? Albo zapytam wprost, kim jesteś?

Jestem Ślązakiem zarówno jeśli chodzi o tożsamość regionalną, jak i narodową.

Dlaczego nie Polakiem?

Dlatego, że jak już mówiłem jestem Ślązakiem. Moi przodkowie, przynajmniej ci, których osobiście znałem, czy też o których wiem z opowiadań dziadków, nie uważali się za Polaków, a ja nie zamierzam się ich wypierać czy za nich wstydzić. Uważam też, że jako Ślązak nie muszę odrzucać jakichkolwiek wpływów kulturowych, które przez wieki kształtowały obraz Śląska.

Dlaczego RAŚ jest dla Ciebie taki atrakcyjny?

Pewnie inne powody kierowały mną, kiedy przystępowałem do stowarzyszenia, inne decydują o mojej doń przynależności dzisiaj (po zgoła 10 latach). Jednak jedno się nie zmienia: spotkałem i nadal spotykam ludzi, którzy całą swoją energię i czas poświęcają na realizację marzenia o autonomii Górnego Śląska. Do dzisiaj pamiętam telefon do ówczesnego biura w Rybniku na początku mojej działalności, gdy słuchawkę odebrała śp. Stefania Łabaj. Zapytałem ją wtedy, czy oby na pewno wierzy, że Górny Śląsk będzie kiedyś autonomicznym regionem. Odpowiedziała: „Panie Długosz, jakby my w to nie wierzyli, to po co by my to robili”.

Na samym starcie wrażenie zrobiło na mnie to, że nie liczyło się ile mam lat, jak długo jestem w strukturach, ale jakie mam pomysły i fakt, że chcę je realizować. RAŚ wtedy miał bardzo otwartą strukturę. Dzisiaj wraz z rozrastaniem się kół i przybywaniem nowych osób, musieliśmy mocniej sformalizować nasze działania, ale nadal widoczne jest niesamowite zaangażowanie w działanie, wynikające z przekonania, że stoi się po dobrej stronie i „walczy” o słuszną sprawę.

Jak według Ciebie powinna wyglądać ta autonomia?

Dla Ruchu Autonomii Śląska autonomia to dobrze rozumiana samorządność. Uważamy, że dzisiaj w Polsce mamy do czynienia z samorządnością fasadową – tzn. samorządy otrzymują coraz więcej zadań bez zapewnienia środków na ich realizację. Dzisiaj można uchwalać w sejmie prawa dotyczące samorządów nawet bez zasięgania opinii zainteresowanych, nie wspominając nawet o formalnym pytaniu o zgodę. Autonomia to natomiast forma samorządności gwarantowana konstytucyjnie, wymagająca zgody samorządów na uchwalanie ustaw ich dotyczących. Pozwala to na długofalowe planowanie inwestycji na poziomie województwa, powiatu czy gminy zamiast zastanawiania się czy kolejna koalicja nie przygotuje jakiejś niespodzianki lub kolejny rząd dla pokrycia dziury budżetowej nie sięgnie po pieniądze samorządów. Autonomia określałaby więc jaki % podatków wypracowanych w regionie zostaje na miejscu, a jaki trafia do centrali na realizację projektów ogólnokrajowych oraz wspomaganie regionów słabszych. Systemy takie doskonale zdały egzamin w Europie Zachodniej, dlatego wzorujemy się na już sprawdzonych rozwiązaniach. W przypadku Górnego Śląska filarami autonomii powinny być takie atrybuty, jak odnowiony Sejm Śląski, rząd, skarb i polityka gospodarcza.

To ma być autonomia w ramach RP?

Oczywiście, świadczą o tym chyba dobitnie nasze dotychczasowe działania, czy przewodnie hasła marszów autonomii („Autonomia – Śląsk syty, Polska cała”) oraz przygotowane projekty zmian w konstytucji RP.

Czy Niemcy nie są bardziej atrakcyjne? Może koncepcja stworzenia w pierwszej kolejności regionu autonomicznego, a potem przyłączenia go do bogatszych Niemiec wcale nie jest taka głupia?

Bądźmy poważni. Mówimy o autonomii w ramach RP, a nie secesji, więc takie dywagacje to totalna fikcja.

Ale jeśli mogę coś powiedzieć o atrakcyjności Niemiec: jeśli ktoś bywa w Niemczech i potrafi wybiec do przodu kilka-kilkanaście lat, jest chyba świadom jak „atrakcyjnym” krajem będzie ten sąsiad i jakie problemy go w przyszłości czekają.

Z tego co wiem, RAŚ jest ruchem jednego celu, którym jest uzyskanie autonomii dla Górnego Śląska. Macie konkretne wytyczoną drogę dojścia do tego celu. W którym momencie jesteście obecnie?

W 2010 roku ogłosiliśmy tak zwaną mapę drogową „AUTONOMIA 2020”, której celem jest doprowadzenie w roku 2020 do referendum na temat autonomii dla Górnego Śląska. Mapa została ogłoszona półtora roku temu. Obecnie realizujemy podprojekt zwany „Polska regionów”, mający na celu powstanie think tanku skupiającego zwolenników idei państwa regionalnego z całej Polski. Mamy bowiem świadomość, że autonomii naszego regionu nie uzyskamy bez akceptacji tego typu rozwiązań systemowych ze strony większości społeczeństwa w Polsce.

Na czym polega Wasz projekt zmiany konstytucji RP?

Przede wszystkim na umożliwieniu regionom starania się o autonomię. Autonomii regionalnej natomiast daje prerogatywy ustawodawcze. Zakłada przekształcenie senatu w izbę, do której członków powołują władze województw autonomicznych. Projekt zakłada możliwość łączenia się województw w większe regiony autonomiczne, określa kompetencje regionów autonomicznych oraz wyłączne kompetencje państwa. Z pełną treścią projektu można zapoznać się na naszej stronie internetowej: www.autonomia.pl

Warto jednak dodać, że oba nasze projekty, czyli zarówno projekt zmian w konstytucji RP, jak i projekt o Statucie Organicznym woj. śląskiego mają charakter otwarty. Oznacza to, że przygotowaliśmy projekty, by móc podjąć dyskusję o sprawach konkretnych. Jesteśmy otwarci na sugestie, z których kilka zostało zresztą już uwzględnionych w nowszej wersji statutu organicznego.

Na czyją pomoc liczycie w parlamencie?

Liczymy na rozsądek parlamentarzystów. Nie zamierzamy naszych postulatów „sprzedawać” jednej partii. Mamy świadomość, że głównym czynnikiem kreującym „poglądy” współczesnych polityków, są (niestety) sondaże. Dlatego w ramach naszej strategii AUTONOMIA 2020 zakładamy, że musimy wywrzeć odpowiedni nacisk społeczny, aby politycy pochylili się nad projektem zmian ustrojowych. Mamy kilka lat, aby wraz z organizacjami w innych regionach kraju zaktywizować na tyle społeczeństwo, aby kwestia autonomii regionów stała się ważnym tematem polskiej debaty publicznej.

Jaki to będzie nacisk?

Planujemy m.in. Marsz Regionów na Warszawę w 2015 roku. Ale przede wszystkim pod pojęciem nacisku społecznego rozumiem akceptację dla idei autonomii regionów u większości społeczeństwa. Jeśli mieszkańcy poszczególnych regionów zaczną domagać się takich rozwiązań dla swoich województw, to politycy nie będą mogli przejść obok tej kwestii obojętnie.

Jak wygląda współpraca RAŚ-u z Mniejszością Niemiecką? Czy w ogóle można mówić o współpracy?

Trudno mówić o współpracy z TSKN, mimo iż mamy podobne zapatrywanie na wiele spraw dotyczących historii Śląska. Tym niemniej TSKN podczas Spisu w 2001 roku wsławił się ulotką, w której negował deklarowanie narodowości śląskiej. Przedstawiciele TSKN wypowiadają się przeciw uznaniu śląskiego za drugi obok kaszubskiego język regionalny w Polsce. Jesteśmy postrzegani jako organizacja odbierająca TSKN-owi młodzież, czy przejmująca powoli elektorat, co powoduje, że nasze relacje nierzadko bywają chłodne. Natomiast w wielu przypadkach nie ma problemu przy współpracy z poszczególnymi osobami, które są szeregowymi członkami w strukturach TSKN. Na przykład z członkami DFK współorganizowałem rozgrywki skatowe.

Zdarza się także, że osoby uważające się za niemieckich Ślązaków, podobnie jak polscy Ślązacy, są członkami naszego stowarzyszenia. Część z nich była, bądź nadal jest członkami TSKN, wielu z nich, mimo iż w kwestiach narodowych uważa się za Niemców, nigdy do TSKN nie należała.

Macie problem w RAŚ tzw. martwych dusz?

Ruch Autonomii Śląska nigdy nie miał ambicji bycia organizacją masową. W związku z tym mniejszym problemem jest dla nas ilość członków nieaktywnych, bo oczywiście spora część zapisujących się do nas, na tym akcie kończy swoją „aktywność”, niż to, żeby nie brakowało osób chętnych do działania i potrzebnych do realizacji coraz to nowych projektów. Na szczęście nie cierpimy na brak przypływu świeżej krwi. Głównie zapisują się do nas ludzie młodzi, którzy chętnie angażują się w szereg inicjatyw.

Ale Zygmunt Łukaszczyk, Wojewoda Śląski podpisał deklarację, a potem stwierdził, że nie przypomina sobie, posłanka PiS Maria Nowak też twierdzi, że nie jest członkiem RAŚ, to chyba jednak macie jakiś problem?

To raczej te osoby mają problem z pamięcią lub nie przywiązują wagi do podpisywanych deklaracji. Widziałem rejestr członków z tamtego okresu i obie osoby widnieją w tym spisie, a pani Łabaj była bardzo skrupulatną osobą i nikt tam nie pojawiał się przypadkowo.

Byłem na tegorocznym V Marszu Autonomii, który przeszedł ulicami Katowic 16 lipca. Przyznam, że zazdrościłem organizacji: mnóstwo flag, transparentów, niemal każdy ubrany w specjalną koszulkę, wynajęta scena, koncert, nawet piwo z odpowiednią etykietą. Skąd mieliście na to wszystko pieniądze?

Wbrew pozorom sam Marsz Autonomii nie jest przedsięwzięciem, które wymaga dużych nakładów finansowych. Inicjatywa wymaga przede wszystkich zaangażowania naszych członków i sympatyków. Największym wydatkiem podczas marszu jest co roku opłacenie orkiestry dętej. Natomiast flagi oraz koszulki kupują sobie już sami uczestnicy. Ruch Autonomii Śląska ze swoim skromnym budżetem nie jest organizacją, którą stać na rozdawnictwo. Poza tym lata obserwowania różnych organizacji i inicjatyw wypracowały w nas przekonanie, że rozdawanie czegokolwiek za darmo jest działaniem, które nie pomaga aktywizacji społeczeństwa, lecz przyzwyczaja je raczej do postaw pasywnych i roszczeniowych. Dopowiadając jeszcze, flagi i koszulki sprzedają firmy, zajmujące się promocją symboliki śląskiej, których co roku przybywa. O ile dobrze pamiętam, to na tegorocznym marszu było 5 stoisk różnych firm.

Co do koncertu po marszu, to był on organizowany przez jeden z lokalnych katowickich NGO’sów w ramach Dnia Górnośląskiego. Była to pierwsza edycja tej imprezy. Naszą zasługą jest tu tylko to, że połączyliśmy oba wydarzenia, dzięki czemu te 2 imprezy się wzajemnie uatrakcyjniały.

Nie widziałem niestety jakie etykiety są na piwie, ale o ile dobrze pamiętam tę część imprezy obsługiwała jedna z pobliskich restauracji, więc najwyraźniej ma takie etykiety w swoim wyposażeniu.

Chodzą słuchy, że wspomagają Was finansowo Niemcy?

Tak, słyszałem, a nawet czytałem, bodajże nawet na Waszym portalu, o kwocie 2 milionów euro. Szkoda, że my o tym nic nie wiemy. A tak poważniej: budżet RAŚ w ostatnich latach oscylował w granicach 30 tys. złotych rocznie. Co roku publikujemy na naszej stronie internetowej sprawozdanie z działalności wraz ze sprawozdaniem finansowym. Zapraszam zainteresowanych do zapoznania się z tymi materiałami. W tym roku nasz budżet znacznie wzrósł, ale nadal będzie to kwota pięciocyfrowa. W Ruchu Autonomii Śląska nie ma ani jednej osoby zatrudnionej na etacie, posiadamy „aż” 2 biura, których czynsz nie przekracza łącznie tysiąca złotych miesięcznie. Największym wydatkiem jest wydawanie naszej gazety – „Jaskółki Śląskiej”. Jej nakład to 3 000 egzemplarzy. Pewnie orientujesz się jaki to koszt. Na co więc miałaby iść te pieniądze?

Podsumowując: Ruch Autonomii Śląska nie jest finansowany przez żadne obce państwa czy organizacje. Osoby, które rozsiewają takie plotki, proszę o przedłożenie swoich domniemań lub dowodów w prokuraturze. Nikt tego nie robi, bo wygodniej rozsiewać szkalujące plotki, niż zmierzyć się z faktami. Dlaczego p. Bogdan Święczkowski nie złożył przeciw nam żadnego doniesienia jako szef ABW, woli natomiast sugerować  nam nieuczciwe intencje z wygodnej pozycji opozycjonisty. Dlaczego p. Jadwiga Chmielowska nie złożyła na nas doniesienia do prokuratury, skoro wg niej jesteśmy inspirowani przez Rosję i Niemcy? Często czytam na Waszym portalu: „na taką działalność potrzebne są naprawdę duże pieniądze”. W takim razie pytam: na co konkretnie? Bo dla mnie pomówienia te obnażają beznadziejnie niski w Polsce poziom wiary w to, że ludzie mogą robić cokolwiek nie zyskując na tym finansowo. Tym bardziej cieszy mnie, że trafiłem do organizacji, w której setki ludzi działają dla przyświecającej im idei.

Bez przesady, NGO też tworzą ludzie społecznie, za darmo po pracy, kosztem życia prywatnego… Więc chyba nie jest aż tak źle z tą Polską? Zresztą po latach komuny dopiero budujemy społeczeństwo obywatelskie…

Zawsze znajdą się jakieś pozytywne wyjątki. Tylko my robimy to konsekwentnie od 20 lat pod tym samym szyldem, a to już w Polsce jeden z nielicznych przypadków.

Czy to prawda, że chciałeś kiedyś startować w wyborach samorządowych z list opolskiego PiS-u?

Nie, aczkolwiek domyślam się, że pytanie dotyczy naszego zapytania o współpracę jakie skierowaliśmy przed ostatnimi wyborami samorządowymi do PiS, PO i MN. Spotkaliśmy się z PiS i MN, postawiliśmy nasze warunki, czyli nazwa Ruch Autonomii Śląska przy nazwiskach naszych kandydatów i do kolejnych rozmów nie doszło. Podobne pytania kierowaliśmy do różnych ugrupowań przed kilkoma wyborami. Nigdy jednak nie proponowaliśmy współpracy SLD.

Minął 11 listopada, dla Polski i Polaków Święto Niepodległości. Czy ten dzień szczególnie obchodziliście, czy je szanujecie?

Ruch Autonomii Śląska od kilku lat w tym dniu składa intencje mszalne za Górnoślązaków poległych w pierwszej wojnie światowej. Przypomnijmy, że było to 56 tys. żołnierzy. Szanuję oczywiście pamięć Polaków do świętowania nieodległości.

Jak RAŚ zachowuje się w stosunku do Polskich Świąt narodowych jak wspomniane już Odzyskanie Niepodległości czy rocznica podpisania Konstytucji 3 Maja. Pamiętam, że postulatem RAŚ nie jest odłączenie się od państwa Polskiego a jedynie autonomia w jego ramach, chyba że coś się zmieniło?

Jeżeli jesteśmy jako RAŚ na takie święta zapraszani, to oczywiście nasze delegacje biorą w nich udział.

A co do postulatów RAŚ, to zawsze mówiliśmy o autonomii w ramach Rzeczypospolitej. W tym względzie z pewnością nie nastąpią żadne zmiany.

Czy to prawda że RAŚ odcina się od kontrowersyjnej, ze względu na różne formy kolaboracji z Niemcami nazistowskimi, Ruchem Ślązakowców, który właściwie jako jedyna poważna siła odwoływał się do postulatów, do których nawiązuje obecnie RAŚ. Czy nie jest to zagranie pod publiczkę i wybiórcze traktowanie, ze względu na opinię publiczną i polityczną poprawność, znacznej części historii Śląskiego ruchu narodowotwórczego?

Ruch Autonomii Śląska jest organizacją regionalną starającą się o odzyskanie autonomii nadanej przez władze II RP, a zniesionej przez władze komunistyczne, natomiast Ruchy Ślązakowskie, chociaż to pojęcie jest dla mnie mało ostre, były organizacjami narodowotwórczymi i niepodległościowymi. Nie widzę tu więc żadnego nawiązania do postulatów RAŚ. Na pewno historycznie bliżej nam do ideałów Związku Górnoślązaków – Bund der Oberschlesier, Konstantego Wolnego czy partii Centrum. Tym niemniej jesteśmy organizacją, która działa tu i teraz, a nie naśladuje lub wzoruje się na jakiejkolwiek organizacji sprzed kilkudziesięciu lat. Natomiast nie obawiałbym się debaty o historii śląskiego ruchu narodowego, tyle tylko, że to temat rzeka i raczej nie dotyczy celów Ruchu Autonomii Śląska.

Uważasz się za patriotę?

Jeśli za patriotę, to za patriotę pejzażu, jak to kiedyś nazwał Józef Mackiewicz. Zresztą każdy inny patriotyzm uważam w takim regionie jak Śląsk nie na miejscu.

Jak u Ciebie, Ślązaka wyraża się patriotyzm?

Śląski patriotyzm to przede wszystkim dbanie o swoje najbliższe otoczenie oraz płacenie podatków państwu, w którym się żyje. W zamian nie oczekuję romantycznych deklaracji, tylko dobrze funkcjonującego państwa i pewnie nie jestem w tym oczekiwaniu wśród Ślązaków odosobniony.

Bardzo dziękuję.