Niezależna Gazeta Obywatelska

​W Lewinie Brzeskim nie ma miejsca na pamięć o „Żołnierzach Wyklętych” , bo podobno byli źli, bo podobno byli antysemitami i mordercami, w końcu miasto nie jest z nimi związane – tak przynajmniej twierdzą miejscy radni. Jednak wystarczyło, że kilka osób dowiedziało się o inicjatywie nazwania miejscowego ronda mianem „Żołnierzy Wyklętych” żebym usłyszał od sąsiada mieszkającego przy tej samej ulicy: „Mój brat był w NSZ”.
W ciągu kilku tygodni skompletował dla mnie całe archiwum dotyczące zmarłego już brata, w ten sposób powstał niżej prezentowany życiorys.
Czy zaistniała sytuacja jest jedynie przypadkiem, czy też ilustruje fakt jak wielu z pośród nas ma w rodzinie krewnych zasługujących na miano „Żołnierzy Wyklętych”? Jak wiele podobnych życiorysów przeminie bez echa, wciąż skrywanych w rodzinnych archiwach, bo naznaczonych piętnem „bandyty”, czemu dali wyraz bezmyślni lewińscy radni?

Antoni Broda urodził się 15 maja 1918 roku w Kamienicy w powiecie Miechowskim.
Ukończył Gimnazjum w Miechowie, następnie naukę kontynuował w Szkole Rzemieślniczej w Olkuszu uzyskując wykształcenie techniczno-przemysłowe. Pierwsze doświadczenie zawodowe zdobywał na warszawskim lotnisku Okęcie. Wybuch II wojny światowej zastał Antoniego Brodę jako pracownika Zakładów Lotniczych w Rzeszowie będących podzespołem Centralnego Okręgu Przemysłowego. W czasie okupacji związał się z konspiracyjnym Stronnictwem Narodowym wstępując w lutym 1942 roku do Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) przyjmując pseudonim „Bagno”. We wrześniu 1942 roku rozkazem płk Ignacego Oziewicza zostały powołane Narodowe Siły Zbrojne, których szeregi zasilili żołnierze NOW, w tym Antoni Broda.
W narodowej konspiracji Antoni Broda początkowo był kurierem prasy podziemnej, w tym sztandarowego pisma NSZ „Szaniec”, na trasie Miechów – Kraków. Następnie ukończył Kurs Podchorążych prowadzony przez instruktorów-oficerów NSZ otrzymując przydział do oddziału partyzanckiego operującego, w rodzinnych stronach, w powiecie Miechowskim. 11 sierpnia 1944 roku została utworzona największa jednostka partyzancka NSZ – Brygada Świętokrzyska do której przydział otrzymał również oddział w którym służył partyzant „Bagno”. W trakcie marszu na wyznaczone miejsce koncentracji oddział Antoniego Brody wpadł w niemiecką zasadzkę, został otoczony przez przeważające siły wroga i rozbity. Większość partyzantów rozproszyła się po okolicy, unikając tym samym represji, ale nie mogąc się już połączyć z Brygadą Świętokrzyską, ten los spotkał Antoniego Brodę. W styczniu 1945 roku ruszyła sowiecka ofensywa, która przetoczyła się przez ziemię miechowską instalując za sobą władze komunistyczne i nowy aparat represji – Urząd Bezpieczeństwa.
Już w lutym 1945 roku Broda został przez UB wytropiony i osadzony w więzieniu w Miechowie. W sierpniu 1945 roku więzienie zostało rozbite przez oddział AK, a osadzeni w nim więźniowie uwolnieni. Poszukiwany przez UB Antoni Broda decyduje się, jak wielu „spalonych” konspiratorów, wyjechać na ziemie zachodnie. Wiosną 1946 roku zamieszkuje w Jeleniej Górze poszukując pracy, ostatecznie w roku 1947 krewny ściąga go do Wolbromka na Dolnym Śląsku i zatrudnia w prowadzonym przez siebie młynie. Wkrótce Broda obejmuje młyn i zaczyna udzielać się w organizacji Wolności i Niepodległość. W maju 1950 roku Antoni Broda zostaje ponownie aresztowany przez UB, przewieziony do Wrocławia i osadzony w więzieniu przy ul. Klęczkowskiej.
W grudniu 1950 roku Antoni Broda zostaje zwolniony z więzienia, ale bez prawa prowadzenia młyna i udzielania się w działalności publicznej i wraca do Wolbromka. Z powodu powieziennych represji Broda nie może uzyskać stałego zatrudnienia i do roku 1959 podejmuje różne drobne i dorywcze prace w okolicy. Dopiero w roku 1959 zostaje zatrudniony w Gminnej Spółdzielni skupu zboża na stanowisku magazyniera, gdzie pracuje do 1984 roku przechodząc na emeryturę.
Ustrojowe przemiany po roku 1989 przyniosły również legalizację środowiska byłych żołnierzy NSZ. W 1990 roku został powołany Związek Żołnierzy NSZ skupiający w swych szeregach kombatantów tej formacji zbrojnej. W 1991 roku zostało powołane koło w Jeleniej Górze, którego jednym z pierwszych członków, 15 lutego, zostaje Antoni Broda. Mimo sędziwego wieku, Antoni Broda z energią angażuje się w działalność środowiska. Tak z tego okresu opisuje go jeden z kolegów-kombatantów:
„Pracowity i przedsiębiorczy, szanowany w swym środowisku, lubiany przez kolegów.
Jego osobowość o przywódczych cechach działa mobilizująco na środowisko.”
III RP nie zapomniała Antoniemu Brodzie jego zasług w walce o niepodległość Polski.
Był kolejno mianowany przez Ministerstwo Obrony Narodowej na stopnie plutonowego, podporucznika i 6 grudnia 2002 roku na stopień porucznika Wojska Polskiego.
Uzyskał prawo do zaszczytnego tytułu: „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny” . Został odznaczony przez Prezydium Rady Narodowej Miasta i Gminy Bolków „Medalem za Zasługi dla Bolkowa”, Krzyżem Partyzanckim oraz Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego.
Porucznik Antoni Broda „odszedł na wieczną wartę” w styczniu 2010 roku.

„Szumieć Ci będą drzewa, wiosną śpiewać ptaki i unosić Cię będą nasze wspomnienia. My zaś podejmiemy dalszy trud wędrówki po krętych ścieżkach doczesnego życia aż do końca naszych dni”
– pisał o zmarłym kolega z NSZ.

Autor składa podziękowania panu Brodzie z Lewina Brzeskiego za dostarczenie dokumentów ilustrujących życiorys brata Antoniego.
Opr. Tomasz Greniuch