Niezależna Gazeta Obywatelska

Z zadowoleniem i wielką nadzieją przyjęliśmy informację, że Opole, wzorem innych miast w Polsce, zamierza wprowadzić u siebie budżet obywatelski. Nasz samorząd, pomimo wielu pozytywnych zmian w ostatnich latach, nadal potrzebuje nowych inicjatyw, które zachęcą mieszkańców do partycypacji w decydowaniu i odpowiedzialności za miasto. Budżet obywatelski jest z pewnością taką inicjatywą.

Niestety tryb prac nad Budżetem Obywatelskim  w Opolu i ogłoszony ostatnio regulamin i harmonogram tegoż budżetu,  z samorządnością nie mają wiele wspólnego. Natomiast dowodzą, że osoby, które pracowały nad jego przygotowaniem, upolityczniają inicjatywę i robią z niej narzędzie swoistego marketingu politycznego.

Budżet obywatelski to proces, którego ideą i celem jest bezpośrednie decydowanie przez mieszkańców o wydatkach z budżetu miasta. Taki budżet musi spełniać kilka podstawowych standardów:

1. Udział mieszkanek i mieszkańców musi być kluczowy na każdym etapie tworzenia budżetu obywatelskiego poprzez:

• wpływ na tworzenie reguł ( zasada wedle których będzie on realizowany), w których na zgłaszane uwagi mieszkańcy/ wnioskodawcy otrzymują informację zwrotną . Jest ona wyrazem zarówno szacunku, jak i  poważnego traktowania ich zaangażowania w proces tworzenia budżetu;
• udział w zespole koordynującym wprowadzanie budżetu obywatelskiego. W jego skład powinni wchodzić przedstawiciele Urzędu Miasta, Rady Miasta, instytucji publicznych, ekspertów gospodarki miejskiej i komunikacji społecznej oraz organizacji pozarządowych i oczywiście sami mieszkańcy np. w ramach otwartego naboru. Jego skład ma zapewnić jawność, przejrzystość i konsensus  wdrażania i realizacji projektów w ramach budżetu obywatelskiego.
• Stworzenie warunków dla dialogu pomiędzy mieszkańcami, urzędnikami, politykami, aktywistami społecznymi –  jego integralną częścią jest publiczna dyskusja pomiędzy mieszkańcami, którzy na przynajmniej jednym z etapów inicjatywy spotykają się i deliberują na specjalnie do tego celu zwołanych zebraniach czy forach.

2.       Pula środków wyodrębnionych na budżet obywatelski jest jednoznacznie określona – dyskusja w ramach budżetu partycypacyjnego dotyczy jasno określonych, ograniczonych środków finansowych. To mieszkanki i mieszkańcy decydują o wydatkach, a nie radni czy prezydent – zwiększając lub zmniejszając pulę środków wedle własnego uznania.

 3.       Projekty są, o ile jest to możliwe, precyzyjnie wycenione oraz nie mogą być odrzucane przez urzędników lub radnych z powodów merytorycznych, a jedynie z przyczyn formalno-prawnych. Przykładowo powodem odrzucenia wniosku mogą być kwestie, takie jak: obszar realizacji zadania, przekroczenie wyraźnie określonej puli budżetu, wykraczanie zadania poza ustawowy zakres kompetencji gminy. Rolą urzędników lub radnych jest natomiast zaopiniowanie, czy zgłoszone projekty są zgodne z prawem, czy są precyzyjne wycenione oraz  pomoc mieszkańcom w takiej wycenie, czy kwestiach formalnych jeszcze przed złożeniem wniosków. Zmniejszy liczbę projektów odrzuconych  z powodów formalno-prawnych.

4.       O wyborze projektów decydują Mieszkanki i Mieszkańcy. Propozycje inwestycyjne wybrane przez mieszkańców są realizowane. Mieszkańcy otrzymują informację zwrotną dotyczącą zarówno projektów wybranych w ramach dyskusji/ głosowania jak i tych, które zostały odrzucone. Proces wdrażania inwestycji finansowanych z budżetu partycypacyjnego jest monitorowany.

 

1. 5.       Budżet partycypacyjny nie jest procesem jednorazowym (jednorocznym),  ale długofalowym – jest organizowany rokrocznie przez lata.

 

Powyższe kryteria spełnia na przykład Budżet Partycypacyjny Miasta Stołecznego Warszawy, realizowany zarówno w dzielnicach, jak i na obszarze całej stolicy:  http://twojbudzet.um.warszawa.pl/

Niestety przedstawiony, regulamin i harmonogram Budżetu Obywatelskiego Opola nie spełnia w całości żadnego z pięciu przedstawionych standardów określonych dla Budżetu Obywatelskiego, tzn:

 1.      nie zapewnia udziału Mieszkanek i Mieszkańców Opola na żadnym z  etapów tworzenia i realizacji Budżetu Obywatelskiego:

 

• Na przesłane opinie mieszkanki i mieszkańcy – zebrane w trwających od 17 października do 30 listopada 2013 konsultacjach –  nie otrzymali informacji zwrotnej, ani o liczbie zgłoszonych uwag,  ani o stopniu ich uwzględnienia. Uwagi przesłać można było jedynie drogą elektroniczną, co wykluczyło sporą część mieszkańców.
• Projekt regulaminu i harmonogramu z 17 października 2013, w porównaniu do  regulaminu i harmonogramu obecnie zapowiadanego w mediach, a niedostępnego na stronach www Opola nie zawiera zmian. Jaki jest los uwag zgłoszonych  w konsultacjach?
• Zespół ds. Budżetu Obywatelskiego składa się z: Wiceprezydenta Miasta Opola, Przewodniczącego rządzącego w mieście Klubu Radnych Platformy Obywatelskiej oraz Przewodniczący koalicyjnego Klubu Radnych Razem dla Opola, Rzecznika Prezydenta i Naczelnika jednego z Wydziałów Urzędu Miasta. Brak w jego składzie  przedstawicieli organizacji pozarządowych, aktywistów miejskich, opozycyjnych radnych miejskich, fachowców,  ale przede wszystkim  przedstawicieli  mieszkanek i mieszkańców Opola.
• Nie przewidziano organizacji debat/spotkań otwartych dla mieszkanek
  i  mieszkańców, akcja informacyjna potrwa raptem jeden miesiąc i nie sprecyzowano na czym ma polegać.

 2.      Ustalenie kwoty budżetu  nie jest poparte żadnym zapisem budżetowym, nie odbyła się jakakolwiek wcześniejsza dyskusja publiczna na tej kwoty. Zapowiadana kwota 2 mln zł na Budżet Obywatelski Opola w roku 2015, może okazać się pustą deklaracją, gdyż będzie to budżet realizowany po wyborach przez nowe władze.

 3.    Nie wiadomo na czym ma polegać rekomendacja wydziałów dla poszczególnych wniosków oraz jakie zostaną przyjęte kryteria formalno-prawne. Czy Zespół ds. Budżetu Obywatelskiego, czyli Wiceprezydent Miasta Opola oraz Przewodniczący dwóch rządzących Klubów Radnych ustalą ostateczną listę wniosków, które zostaną poddane pod głosowanie mieszkańców? Jest to zarazem złamanie kolejnego standardu minimum traktującego, że o wyborze projektów/ wniosków decydują mieszkanki i mieszkańcy.

 4. Zapowiadany Budżet Obywatelski jest wdrażany jako „pilotażowy” projekt jednoroczny. Cytując wypowiedź jednego z firmujących go polityków, celem „ jest sprawdzenie, czy mieszkańcy skorzystają z możliwości wydatkowania kwoty Budżetu Obywatelskiego”. Jego Termin jego wdrażania niepokoi, zważywszy że od grudnia br. stery miasta przejmie Prezydent Miasta Opola.

W związku z powyższymi faktami proponujemy powrót do dialogu i współpracy na rzecz wdrożenia w Opolu budżetu obywatelskiego, który spełniałby co najmniej podstawowe warunki minimalne warunki stawiane podobnym inicjatywom , również tym w Polsce.  Deklarujemy jednocześnie swoją gotowość do wzięcia udziału w pracach zespołu konsultacyjnego itp., którego celem będzie utworzenie powtarzalnej inicjatywy budżetu partycypacyjnego, wokół której zawarty zostanie niezbędny konsensus.  Sugerujemy jednocześnie nieodwlekanie wprowadzenia budżetu obywatelskiego na 2015, ale stworzenie odpowiednich ram i zapisów już w budżecie 2014.

 

Prosimy jednocześnie o odpolitycznienie zespołu ds. budżetu obywatelskiego. Obecny skład zespołu stwarza sytuację, w której owe dwa miliony złotych obiecane na budżet obywatelski w Opolu w roku 2015,  staną się narzędziem autopromocji wykorzystanym przez polityków zasiadających w  ww. Zespole, w  trakcie tegorocznej kampanii wyborczej. Tymczasem w skład tego Zespołu powinni wchodzić głownie społecznicy i przedstawiciele mieszkańców, jak również fachowcy  z zakresu gospodarki miejskiej i komunikacji społecznej, urzędnicy miejscy, a jeśli już politycy to reprezentujący szerokie spektrum poglądów.

Budżet Obywatelski miasta Opola w zaproponowanej wersji okaże się kolejną zmarnowaną inicjatywą i zaprzepaszczoną szansą dla szerszego zaangażowania się Opolanek i Opolan w sprawy miasta.

z poważaniem:

Beata Kubica, Violetta Porowska, Arkadiusz Wiśniewski

Krystyna Słodczyk, Szymon Pytlik, Tomasz Garbowski

literatura:

http://www.instytutobywatelski.pl/wp-content/uploads/2013/03/budzet_partycypacyjny.pdf

http://www.maszglos.pl/wp-content/uploads/2013/05/zasady-bud%C5%BCet%C3%B3w.pdf