Niezależna Gazeta Obywatelska

Przedawnienie roszczeń jest instytucją, dzięki której dłużnik może uchylić się od ciążącego na nim obowiązku spełnienia określonego świadczenia. Wspomniany obowiązek jest zwykle wynikiem zawarcia umowy, jednak od zasady tej bywają wyjątki. Jednym z nich jest przedawnienie roszczenia o zachowek. Kiedy można o nim mówić?

Zachowek – podstawowe informacje

Instytucja zachowku została uregulowana w art. 991 kc. Zgodnie z zawartymi w nim zapisami małżonek, zstępni (dzieci i wnuki) i wstępni (rodzice) spadkodawcy, którzy zostali pominięci przez niego w testamencie, mogą domagać się od spadkobierców wypłaty tego świadczenia. Wysokość zachowku wynosi 1/2 lub 2/3 wartości udziału spadkowego, który przypadłby im przy dziedziczeniu ustawowym, przy czym wyższe z wymienionych świadczeń dotyczy sytuacji, gdy uprawniony jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy.

Roszczenie o wypłatę zachowku przysługuje jedynie wówczas, gdy uprawniony nie otrzymał świadczenia w formie zapisu, powołania do spadku lub darowizny. Jeżeli natomiast otrzymał je, lecz jest ono mniejsze od przysługującego mu udziału, może on domagać się uzupełnienia zachowku.

Warto jednak pamiętać, że w każdym z opisanych tu przypadków ważny jest czas, bowiem w sytuacji, gdy osoba uprawniona będzie zwlekać z działaniem, może nastąpić przedawnienie roszczenia o zachowek.

Przedawnienia roszczenia o zachowek – kiedy może do niego dojść?

W praktyce dochodzenie wypłaty zachowku przed sądem możliwe jest do 5 lat od momentu notarialnego ogłoszenia testamentu lub wydania postanowienia w sprawie spadkowej. Dla ustalenia daty, w której nastąpi przedawnienie roszczenia o zachowek, nie jest  więc istotny dzień, w którym doszło do śmierci spadkodawcy. Warto dodać, że wspomniany pięcioletni okres obowiązuje obecnie, a w przeszłości był kilkukrotnie modyfikowany.

Oczywiście przedawnienie roszczenia o zachowek powoduje utratę możliwości jego dochodzenia na drodze sądowej. Nie ma jednak przeszkód, by doszło do dobrowolnej zapłaty tego świadczenia przez spadkobiercę.

Jak przerwać bieg przedawnienia roszczenia o zachowek?

Bieg przedawnienia roszczenia o zachowek – podobnie jak w przypadku przedawnienia innych zobowiązań – może zostać przerwany przez działania stron. W szczególności do sytuacji takiej dochodzi wówczas, gdy:

• osoba, wobec której przysługuje to roszczenie, uzna je;
• dojdzie do podjęcia mediacji.

Bieg terminu przedawnienia roszczenia o zachowek przerywa również każda czynność, mająca na celu jego dochodzenie, ustalenie albo zaspokojenie lub zabezpieczenie, wykonana przed sądem lub innym organem, powołanym do rozpoznawania tego typu spraw. Przykładowo: jeżeli uprawniony wniesie pozew o zapłatę zachowku przed sąd przed upływem 5 lat od otwarcia testamentu, dojdzie do skutecznego przerwania biegu przedawnienia. Stanie się tak nawet wówczas, gdy w sprawie nie odbędzie się ani jedno posiedzenie.

Przerwany bieg przedawnienia roszczenia o zachowek biegnie od nowa, a za jego datę początkową uznaje się dzień wykonania jednej z wymienionych wyżej czynności.

Więcej informacji na temat instytucji zachowku oraz sposobu obliczania terminów jego przedawnienia można znaleźć w portalu Porady Pracownika.