Niezależna Gazeta Obywatelska

Nowy podatek dla właścicieli samochodów, wysłanie na orbitę pierwszego polskiego satelity, niższe pensje dla milionów Polaków czy więcej płatnych dróg w całym kraju. To tylko niektóre kamienie milowe, na które rząd zgodził się, gdy składał w Brukseli polski KPO. O konieczności zmian w sądach słyszał każdy. O innych warunkach już niekoniecznie. Choć zdecydowanie najgłośniejszy, to wymiar sprawiedliwości wcale nie jest jedynym elementem, który Komisja Europejska zawarła w tzw. kamieniach milowych lub wskaźnikach. W KPO pojawiają się takich setki. W sumie jest ich ok. 300.

To inwestycje i reformy, których domaga się w Polsce Bruksela. Wszystko po to, by mieć pewność, że środki z Unii są wydawane w sposób zgodny z przeznaczeniem.

Kamienie milowe i wskaźniki zostały podzielone na kilka obszarów. Podobnie zresztą jak pieniądze, które mają być przeznaczone na realizację następujących filarów:

• odporność i konkurencyjność gospodarki,
• zielona energia i zmniejszenie energochłonności,
• transformacja cyfrowa,
• dostępność i jakość ochrony zdrowia,
• zielona i inteligentna mobilność.

W każdym z nich rząd wskazał kilkadziesiąt reform i zmian w prawie, które ostatecznie Bruksela ma zweryfikować. Wśród nich znajdziemy kilka potencjalnie ciekawych zmian, które mogą dotknąć wszystkich Polaków.

Będzie nowy podatek dla właścicieli samochodów?

Zacznijmy od końca, czyli segmentu zielona i inteligentna mobilność. Tu znajdziemy m.in. kamień milowy E4G, który ma na celu „wzrost wykorzystania transportu przyjaznego dla środowiska”.

Jak rząd chce to osiągnąć? Wprowadzając podatek dla właścicieli samochodów z silnikiem spalinowym.

„Wprowadzony podatek od własności pojazdów spalinowych będzie powiązany z emisją dwutlenku węgla i azotu pojazdu. Dochód z podatku zostanie przeznaczony na ograniczenie negatywnych efektów zewnętrznych transportu oraz rozwój niskoemisyjnego transportu publicznego zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich” — czytamy w uzasadnieniu. Kiedy nowy podatek miałby wejść w życie? Planowo w II kwartale 2026 r.

Zresztą w tej kwestii jest jeszcze kilka innych ciekawych rozwiązań. Wśród nich chociażby kamień milowy E3G, czyli „wejście w życie aktu prawnego wprowadzającego opłatę rejestracyjną od pojazdów emitujących spaliny zgodnie z zasadą »zanieczyszczający płaci«”.

Mówiąc krótko — rejestrując samochód z silnikiem spalinowym trzeba będzie zapłacić w urzędzie znacznie więcej niż za auto zeroemisyjne, np. z napędem elektrycznym. Taka reforma ma według załączonego horyzontu czasowego zostać wprowadzona do końca 2024 r.

Idźmy dalej. E16G to wskaźnik, który ma pomóc zwiększyć konkurencyjność sektora kolejowego. Jak rząd chce to zrobić? Jeszcze w 2023 r. na 1,4 tys. km autostrad i dróg ekspresowych mają być pobierane opłaty.

Wreszcie w II kw. 2024 r. rząd chce wprowadzić przepisy, które ustanawiać będą strefy niskoemisyjnego transportu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców. Chodzi głównie o miasta w których „występuje przekroczenie substancji szkodliwych w stosunku do progów UE zanieczyszczenia powietrza”.

Zmiany w wielu dziedzinach

Przeglądając rządowy dokument nie da się oprzeć wrażeniu, że w kamieniach milowych zawarte zostały zmiany dotyczące praktycznie wszystkich dziedzin życia. Wiele z nich na pewno spodoba się obywatelom.

Wskaźniki od B8G do B11G zakładają dopłaty do wymiany źródeł ciepła w budynkach jedno— i wielorodzinnych. Zgodnie z założeniami w II kw. 2026 r. nowe, bardziej ekologiczne piece mają być zainstalowane w ponad 700 tys. domów w Polsce.

B41G to z kolei wskaźnik, który zakłada przyłączenie do końca 2025 r. prawie 34 tys. domów na wsi do sieci kanalizacyjnej.

„Wsparcie skierowane do obszarów poza aglomeracjami, których możliwości inwestycyjne zostały ograniczone w wyniku pandemii COVID-19 oraz do projektów infrastrukturalnych z zakresu oczyszczania ścieków o największym potencjale redukcji istniejących negatywnych oddziaływań na środowisko” — czytamy w uzasadnieniu.

Wreszcie C6G to likwidacja tzw. białych plam na mapie Polski. Chodzi o podłączenie ponad 930 tys. gospodarstwo domowych do sieci szybkiego internetu o przepustowości przynajmniej 100 Mb/s.

C14G to z kolei 735 tys. laptopów, które do końca III kwartału 2025 r. ma trafić do uczniów ze szkół w całej Polsce. Dodatkowe 465 tys. komputerów przenośnych przeznaczonych ma być dla nauczycieli do końca III kw. 2023 r.

Sporo miejsca w KPO poświęcone zostało ochronie zdrowia. Są np. kamienie milowe zakładające stworzenie Krajowej Sieci Onkologicznej oraz Krajowej Sieci Kardiologicznej. To będzie wymagać przekształceń poszczególnych szpitali.

„Celem tych reform jest poprawa dostępu i jakości świadczonych usług w zakresie opieki onkologicznej i kardiologicznej. Zadaniem reformy jakości w ochronie zdrowia i bezpieczeństwie pacjenta jest także wprowadzenie systemowych rozwiązań w zakresie standardów jakości świadczeń zdrowotnych, a następnie monitorowanie trwałych efektów reformy” — czytamy.

Jest też kamień milowy A3G. Ten z pewnością krzyżuje szyki przede wszystkim resortowi finansów. Zakłada bowiem, że Stabilizacyjna Reguła Wydatkowa ma obejmować nie tylko budżet sam w sobie, ale również wszelkie fundusze celowe tworzone przez rząd.

A jak wiemy, obecnie gabinet Mateusza Morawieckiego jest wręcz mistrzem w wyprowadzaniu zadłużenia poza budżet państwa. Niedawno w Business Insider Polska pokazywaliśmy konkretne liczby. Na koniec III kwartału 2022 r. zadłużenie funduszu covidowego sięgało 144 mld zł — podało Ministerstwo Finansów. W połączeniu z PFR oraz Krajowym Funduszem Drogowym jest to już ponad 280 mld zł poza budżetem państwa.

Gdy kamień milowy A3G zostanie zrealizowany, to fiskalny kaganiec na finansach publicznych będzie znacznie większy niż dotychczas.

Rynek pracy czekają duże zmiany

Rząd zapowiedział również kilka reform na rynku pracy. Część z nich jest już nawet w trakcie procesu legislacyjnego. Mowa tu m.in. o uelastycznianiu czasu pracy, czyli m.in. wprowadzeniu do przepisów pracy zdalnej czy wreszcie zmian w urlopach, które pozwolą na lepszą równowagę praca-dom.

W kontekście tego ostatniego znajduje się m.in. rozwój żłobków i klubów dziecięcych. Wszystko po to, by ułatwić powrót do pracy rodzicom dzieci do 3. roku życia. Wskaźnik A61G zakłada zwiększenie do prawie 250 tys. miejsc w żłobkach i klubach dziecięcych do połowy 2026 r. To wzrost o niespełna 50 tys.

W Business Insider Polska pisaliśmy również szerzej o kamieniu milowym A71G. Zakłada on… obniżki pensji dla milionów Polaków. Ale nie po to, żeby po prostu „zabrać”, ale po to, by pracownik niezależnie od formy zatrudnienia mógł liczyć na lepszą emeryturę.

Mówiąc wprost: chodzi o ozusowanie wszystkich rodzajów umów. Nie tylko do wysokości minimalnego wynagrodzenia i nie tylko umów zleceń.

Więcej składek będzie oznaczało, że pracujący w oparciu o umowę o dzieło czy kilka zleceń otrzymają mniejszą wypłatę na rękę. A to może być według niektórych szacunków nawet 1,5-2 mln osób. Eksperci jednak przekonywali wielokrotnie, że choć zmiana ta jest bolesna, to należy ja prędzej czy później przeprowadzić.

Nowe technologie i inwestycje w kosmos

Wśród kamieni milowych znajdziemy też takie, które od codziennego życia Polaków wydają się nieco bardziej odległe. Choć z pewnością i one są ważne w kontekście rozwoju elektromobilności czy przemysłu 4.0.

Przykład? Wskaźniki A34G i A35G, które zakładają budowę w samorządach infrastruktury, która umożliwi funkcjonowanie bezzałogowych pojazdów. Najpierw ma się to odbywać w trzech miastach, a docelowo — w 2026 r. — w aż 10 miejscowościach w całym kraju.

Idźmy dalej. W drugim kwartale 2025 r. Polska ma — zgodnie z wskaźnikiem A10L — wyprodukować, zmontować oraz wprowadzić na orbitę okołoziemską pierwszego satelitę. Rok później mają do niego dołączyć kolejne trzy.

Pierwsze przygotowania do tego procesu już trwają. W marcu w USA Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) weszła do gry jako potencjalny użytkownik LauncherOne, technologii do wynoszenia w przestrzeń kosmiczną obiektów za pomocą rakiety podczepionej do specjalnie przystosowanego samolotu.

POLSA informowała wówczas, że będzie analizowała możliwość startów z terytorium Polski. Właśnie podczas wizyty w Los Angeles prezes POLSA prof. Grzegorz Wrochna i prezes Virgin Orbit Dan Hart podpisali nawet list intencyjny w tej sprawie.

Źródło: Jakub Ceglarz, Business Insider