Niezależna Gazeta Obywatelska

Twórcy ludowi i depozytariusze opolskich tradycji zaprezentują się w poniedziałek, 15 sierpnia 2022 r. na Zamku w Niemodlinie. Będzie kolorowo, wzorzyście i barwnie. Na tej głośnej i oczekiwanej od dawna imprezie zobaczycie Państwo Zamek w Niemodlinie w zupełnie innej odsłonie. W swoich gościnnych podwojach zaprezentuje on opolskie tradycje wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Będzie to zarazem zamkowe święto ziół (tego dnia obchodzimy święto Matki Boskiej Zielnej), festiwal tradycji i uroczyste obchody 60-lecia misji Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Wszystko to połączone, niczym barwny dywan zaprezentuje w pełnej krasie potencjał dziedzictwa, jaki posiada Śląsk Opolski i potencjał Zamku w Niemodlinie do organizowania tego typu wydarzeń.

Dlaczego EtnoFestiwal jest tak ważny?

Dzięki festiwalowi możemy się pochwalić naszym lokalnym dziedzictwem niematerialnym! Województwo opolskie jest w awangardzie. Nasz region ma najwięcej w kraju – bo aż 11 – tradycji wpisanych na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a także wpis dywanów kwietnych na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Poza możliwością zaprezentowania wielkiego bogactwa dziedzictwa ważna jest również integracja depozytariuszy z listy. Celem organizatorów jest, aby nasi lokalni twórcy poznali się, być może zaprzyjaźnili i następnie współpracowali. Niezwykle gościnne podwoje niemodlińskiego zamku są idealnym ku temu miejscem.

Co wspólnego z dziedzictwem niematerialnym ma historyczny zamek książąt niemodlińskich?

Bardzo wiele. Przede wszystkim Joanna Kardasińska, Prezes Fundacji na rzecz Zamku Książęcego Niemodlin 1313 od kilku lat w święto Matki Boskiej Zielnej organizuje Zamkowe Święto Ziół. Tradycje zielarskie i ziołolecznicze w Niemodlinie zaowocowały przygotowaniem wniosku (wspólnie z depozytariuszami z Rozmierzy, Kadłuba i Dobrzenia Wielkiego) wpisu zielarstwa i ziołolecznicztwa na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Praca ta zostanie zaprezentowana 15 sierpnia podczas Etnofestiwalu.

Jak mówi Joanna Kardasińska, Prezes Fundacji na rzecz Zamku Książęcego Niemodlin:

Tradycje zielarskie, ziołolecznicze związane są z krainą Borów Niemodlińskich położonego w jej otulinie Zamku Niemodlin  jak i okolicznych miejscowości – historycznie należących do dóbr zamkowych.

Ogród zamkowy – w stylu angielskim – bogaty w różnorodną roślinność posiadał wyodrębniony ogród ziołowy – utrwalony na dawnych rycinach Glaubitza. Uprawiano zioła na użytek własny w celach leczniczych, kulinarnych, ozdobnych. Piołun, nagietek, rumianek, lubczyk, szałwia, mięta, bylica, boże drzewko. Naturalne zasoby przyrodnicze okolicznych lasów i łąk obfitowały w zioła zbierane i przetwarzane pod „strzechą”, później uprawiane w przydomowych ogródkach stawały się domowa apteką.

Ludzie żyjący dziesiątki lat temu uważali, najbardziej skuteczne są rośliny poświęcone. Zwłaszcza te, które składają się na wianki lub bukiety święcone i przynoszone do kościoła
w święto Matki Boskiej Zielnej.

Data wydarzenia nie została wybrana przypadkowo. Wyrasta z tradycji ziołolecznictwa i słynnych bukietów Matki Boskiej kultywowanych na tym terenie. W latach wcześniejszych, zawsze 15 sierpnia, organizowane było w podwojach zamkowych: „Zamkowe Święto Ziół” – na tej tradycji organizowany jest  I Opolski Etnofestiwal.

Tradycje niematerialnego dziedzictwa –  zielarstwo i ziołolecznictwo  związane są także z kultem Matki Boskiej Zielnej i związanym odpustem  w parafialnym kościele Niemodlińskim, gdzie znajduje się przepiękny obraz Matki Boskiej  z pracowni Molitora ( XIX) – opowiada Kardasińska.

Zamek w Niemodlinie jest jednym z ważniejszych zabytków na mapie dziedzictwa materialnego województwa opolskiego. Od kilku lat właściciele starają się o wpis obiektu na prezydencką listę Pomników Historii. Pozytywną opinię w tej sprawie wydał m.in. Opolski Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Joanna Kardasińska twierdzi, że:

Zamek Książęcy Niemodlin to obiekt o niezaprzeczalnych walorach artystycznych, historycznych i naukowych – te jego wartości występujące łącznie i udokumentowane pozwalają ubiegać się o objęcie ochroną zabytków o historycznym znaczeniu. Nasz Zamek to jeden z najlepiej zachowanych w substancji autentycznej i najbardziej reprezentatywnych – w kontekście rozwoju przestrzennego obiektów architektury rezydencjonalnej na terenie historycznego  Górnego Śląska. Wyjątkową wartością jest otoczenie zespołu zamkowego oraz jego związek przestrzenny z miastem lokacyjnym, którego pierwotne rozplanowanie wrzecionowate, tzw. ulicówka  jest doskonale zachowane po dziś dzień. Było ono jedynym takim przypadkiem w polskiej części historycznego Górnego Śląska.

W średniowieczu zamek był jednym z najważniejszych obiektów w granicach piastowskiego księstwa opolskiego, a po śmierci Bolka I w 1313 r. stał się siedzibą udzielnego księstwa niemodlińskiego, którą pozostawał do 1460 r. Na obecną  substancję zabytkową zespołu zamkowego składają się obiekty wznoszone od XV do pierwszej połowy XX wieku. W stylistycznej różnorodności powstałych w tym okresie zabudowań, wyróżnia się bryła Zamku Głównego z zachowanymi i włączonymi reliktami późnogotyckiego założenia. Liczymy bardzo, że te walory zostaną uznane przez specjalistów i nasz zamek wkrótce uzyska status Pomnika Historii, gdyż Zamek w Niemodlinie to obiekt, w którym zapisała się historia regionu, Polski i Europy.

I Opolski EtnoFestiwal na Zamku w Niemodlinie będzie też wspaniałą okazją, aby świętować jubileusz 60-lecia misji Narodowego Instytutu Dziedzictwa objęty Honorowym Patronatem Prezydenta RP.

W poniedziałek 15 sierpnia o godz. 14.00 na dziedzińcu Zamku książęcego w Niemodlinie odbędzie się uroczyste otwarcie wystawy „Przyszłym pokoleniom. 60 lat misji Narodowego Instytutu Dziedzictwa”.

Sześć dekad działalności Narodowego Instytutu Dziedzictwa zobowiązuje do podzielenia się efektami realizowanej przez nas misji. NID powstał w 1962 roku, funkcjonując na początku pod nazwą Ośrodka Dokumentacji Zabytków. W 2002 roku został on połączony
z Ośrodkiem Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, a w 2011 roku nazwę zmieniono na obecną. Jubileusz to dla nas doskonała okazja by przedstawić dokonania Instytutu i funkcjonujących w jego strukturze oddziałów terenowych, w tym Oddziału Terenowego NID w Opolu. Robimy to w formie specjalnie przygotowanej wystawy “Przyszłym pokoleniom. 60 lat misji Narodowego Instytutu Dziedzictwa”, która już od 15 sierpnia zostanie zaprezentowana mieszkańcom województwa opolskiego

– podkreśliła dr hab. Katarzyna Zalasińska – dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

W 2002 roku nadano instytucji nazwę Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków. Kolejnym krokiem było przyłączenie do KOBiDZ Ośrodka Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego. Skupione instytucje  z dniem 1 stycznia 2011 roku zyskały obecną nazwę  Narodowy Instytut Dziedzictwa. Instytucja znajduje się pod zwierzchnictwem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jak podkreśla dr Katarzyna Zalasińska, dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa:

Narodowemu Instytutowi Dziedzictwa została powierzona szczególna misja, a wśród działań podejmowanych przez konserwatorów, historyków sztuki i archeologów znajdują się m.in. gromadzenie i udostępnianie dokumentacji będącej podstawą wpisania zabytków do rejestru oraz Krajowej Ewidencji Zabytków czy opracowywanie standardów konserwatorskich. Uczestniczymy również w przygotowaniu wniosków o wpisanie polskich zabytków na Listę dziedzictwa światowego UNESCO czy opiniowaniu wniosków dla obiektów ubiegających się o miano Pomnika Historii. Dbamy również o niematerialne dziedzictwo kulturowe, takie jak tradycje, by ocalić je dla przyszłych pokoleń.

Dobra współpraca z samorządem gminy Niemodlin zaowocowała niezwykłym wyróżnieniem Narodowego Instytutu Dziedzictwa – instytucja kultury została patronem ronda na obwodnicy miasta. Była to inicjatywa pani burmistrz Niemodlina Doroty Koncewicz.

https://opole.tvp.pl/60997027/kreca-sie-wokol-tradycji-narodowy-instytut-dziedzictwa-patronem-ronda

Fotografie: Sławomir Mielnik, WUOZ w Opolu, archiwum Zamku w Niemodlinie

Materiały prasowe Fundacji na Rzecz Zamku Książęcego Niemodlin 1313

Program I Opolskiego Etnofestiwalu