Niezależna Gazeta Obywatelska

Byczyna uważana jest za jedno z najstarszych i najatrakcyjniejszych miast Śląska. Określenie to przyległo do miasta głównie z uwagi na jego bogatą historię oraz zachowany zabytkowy układ urbanistyczny miasta, który otoczony jest prawie w całości murami obronnymi z XIV w. Byczyna trafiła też do podręczników historii za sprawą bitwy, która rozegrała się na przedpolach miasta 24 stycznia1588 r., w której hetman wielki koronny Jan Zamoyski zwyciężył pretendenta do tronu polskiego arcyksięcia austriackiego Maksymiliana Habsburga. Ten ostatni zamknął się w Byczynie, gdzie oczekiwał na posiłki. Sytuację wykorzystał hetman Zamoyski, którego wojska obległy miasto. Decydującą walkę stoczono 24 stycznia 1588 r. pod Byczyną (prawdopodobnie jest to rejon wzgórza 218 w pobliżu wsi Roszkowice, które okoliczni mieszkańcy dzisiaj nazywają wzgórzem śmierci). Bitwa trwała bardzo krótko, była krwawa i zamieniła się w rzeź uciekających żołnierzy. O sukcesie armii polskiej w części zadecydowała panika wśród Węgrów, którzy źle zrozumieli wydane rozkazy i jako pierwsi zaczęli uchodzić z pola walki. To spowodowało odwrót pozostałych oddziałów. Arcyksiążę schronił się w Byczynie, którą z marszu wojska polskie zaczęły oblegać. Do ostrzału miasta wykorzystano działa pozostawione przez armię Maksymiliana. Wojsko szykowało się do szturmu miasta, jednak arcyksiążę kazał wywiesić białą flagę i rozpoczął pertraktacje o warunkach poddania się. Arcyksiążę Maksymilian poniósł klęskę, a wojska Zamoyskiego spaliły i splądrowały miasto. Ofiary bitwy pogrzebano na tzw. Górze Krzyżowej (na wschód od miasta), gdzie w 1879 r. katolicka gmina kościelna kazała wznieść krzyż z piaskowca, który 18 grudnia 1921 r. zniszczyła wichura. Zwycięstwo Zamoyskiego pozwoliło osadzić na tronie Polski króla Zygmunta III Wazę.

 

Echa wiktorii byczyńskiej

Byczyńskie zwycięstwo Jana Zamoyskiego stało się tematem wielu utworów literackich. On sam urósł do rangi bohatera narodowego. O bitwie pod Byczyną pisali m.in.: Joachim Bielski (Pieśń nowa o szczęśliwej potrzebie pod Byczyną z arcyksięciem Maksymilianem, Kraków 1588), Stanisław Grochowski (Pieśń Kalliopy słowieńskiej na zwycięstwo pod Byczyną w r.p. 1588, Kraków 1589 oraz Hołubek, albo dzieła rycerskie i śmierć nieśmiertelna jego, Kraków 1589), Adam Czahrowski (Treny i rzeczy rozmaite, Poznań 1597 – dedykowane hetmanowi Janowi Zamoyskiemu), Stanisław Niegoszewski (Ad Illustrissimum Principem Joannem Zamoiscium Epinikion, 1588), Bartosz Paprocki (Na harde a wszeteczne śpiewanie Joachima Bielskiego o byczyńskiej przygodzie odpowiedź Bartosza Paprockiego Roku Pańskiego 1588 – paszkwil na Zygmunta III i Jana Zamoyskiego), Andrzej Schoneus (Odae tres ad Joannem Zamoiscium, 1588), Szymon Szymonowic (Flagellum livoris, Kraków 1588 – zbiór pieśni łacińskich sławiących zwycięstwo Zamoyskiego pod Byczyną) i Samuel Zasadius (Muzyka anielska, Brzeg 1751 – opis protestu pastora Bartłomieja Benckiusa przeciw pustoszonej przez żołnierzy Zamoyskiego Byczynie).

Oprac: TK