Niezależna Gazeta Obywatelska

W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że teren Śląska zamieszkany jest przez trzy największe grupy ludzi: osób mieszkających tu od zawsze, repatriantów z Kresów oraz pochodzących z innych rejonów Polski, którzy przyjechali kilkadziesiąt lat temu w poszukiwaniu pracy w jednym z wielu znajdujących się tutaj zakładów.

Mimo że ci ostatni stanowią pokaźną grupę ludzi, to w poniższych rozważaniach chciałbym się skupić na dwóch pierwszych społecznościach. Doprawdy, niezwykle ciekawe musiały dziać się tutaj rzeczy kilkadziesiąt lat wstecz, kiedy pierwsi Kresowianie docierali na teren Śląska. Można wręcz zaryzykować stwierdzenie, że przez wszystko, co wydarzyło się podczas II Wojny Światowej oraz w PRL, świat wywrócił się do góry nogami. Mieszkający tutaj do tej pory Ślązacy przestali czuć się śląskimi Polakami, a zaczęli spoglądać w stronę Niemiec. Piszę to na przykładzie Opolszczyzny i problemu ze sztucznym tworem, jakim jest Mniejszość Niemiecka. Nie jest moim celem ocenianie tego co się dzieje w okolicach Katowic i relacji na linii Polacy-RAŚ, gdyż nie jest to dziedzina w której czułbym się niezwykle pewnie. Mogę jedynie opisywać wydarzenia rozgrywające się na lokalnym podwórku, gdzie często Śląskość wiązana jest z Niemieckością.

Na pewno jednak zmiana granic, wchłonięcie Lwowa i Wilna do Ukrainy i Litwy oraz odzyskanie terenów, gdzie przez ostatnie kilkaset lat Niemcy stanowili większość, oraz związane z tym przesiedlenie ludzi na zachód, spowodowała swoisty misz-masz. Nagle okazało się, że obok siebie mają mieszkać ludzie, których tradycje są tak różne. Widać to po dziś dzień. Dlatego właśnie tak wielkie emocje budzi choćby temat niemieckojęzycznych tablic w wielu gminach województwa Opolskiego, które są niczym innym jak sposobem na dzielenie ludzi. Pytanie brzmi więc, czy Kresowianie i rdzenni mieszkańcy Śląska są w stanie żyć razem obok siebie bez niepotrzebnych tarć. Wydaje się, że tak. Jakoś to wygląda od dłuższego czasu. Żyją obok siebie jedni i drudzy. Kłopoty rozpoczynają się dopiero w momencie kiedy jedna grupa stara się drugiej narzucić swoje poglądy. Najlepszym tego przykładem są tablice niemieckojęzyczne. Powoduje to niepotrzebne podziały i rozłamy. Mieszkańcy miejscowości zaczynają dzielić się na „Polaków” i „Niemców”. Prowadzi to do rozwarstwienia społeczeństwa i rozbicia go na mniejsze frakcje.

Kiedy na małej powierzchni żyją przedstawiciele dwóch narodów, nie potrafiący żyć w kooperatywie, a zajmujący się ciągłym dopiekaniem sobie i stawianiem na swoim, może to prowadzić do poważnych konsekwencji. Warto cofnąć się trochę do historii, żeby zrozumieć co mam na myśli. Nie przypadkowo piszę ten tekst w 70 rocznicę rzezi, jaką na Wołyniu żywioł ukraiński zgotował swoim polskim sąsiadom. Na przykładzie wydarzeń z 1943, kiedy to zamordowanych zostało ponad 100 tysięcy osób, widać skutki tego co opisywałem powyżej. Jeśli członkowie zwalczających dwóch żywiołów żyją na bardzo małej przestrzeni, to w przypadku jakiegokolwiek nieprzewidzianego zdarzenia dojść może do wypadków, których będzie się potem żałowało. Załóżmy czysto hipotetycznie, że za niedługo wybuchnie III Wojna Światowa. Konflikt zbrojny na ogromną skalę rozgrywać się będzie głównie w sztabach. Wyłączane będą źródła energii, komunikacji i wody. Dojdzie do sytuacji, jak na Bałkanach pod koniec lat 90, kiedy to poszczególne rodziny, domy i wspólnoty łączyły się w małe społeczeństwa, co pozwalało im przetrwać. Sąsiad walczył z sąsiadem, potem razem walczyli ze zbrojnymi bandami, a następnie znów ze sobą nawzajem. O co walczono ? O życie, jedzenie, broń, leki. Towary te były nie do przecenienia w czasach ogromnego zniszczenia i braku czegokolwiek. Przypomina to sceny filmu katastroficznego ? Być może, ale opisywane przeze mnie sceny są świadectwem ludzi, którzy tam żyli.

Łatwo sobie można wyobrazić, co w okresie takie zezwierzęcenia i powrotu do natury mogłoby się dziać w miejscu, gdzie dwie grupy tak się nienawidzą. Zbrojne napady, usuwanie wrogów. A to wszystko w momencie, kiedy nie działa komunikacja, nie ma policji i żadnych innych możliwości ochrony.

Jak to musiało wyglądać na Wołyniu ? Przecież ci ludzie też żyli obok siebie na co dzień. Tak samo jak my dzisiaj z Mniejszością Niemiecką. Czy ktoś pod koniec lat 30 mógł zdawać sobie sprawę, że już za niedługo ich sąsiedzi będą sprawcami tak straszliwej masakry ? Moje opisy dotyczące fikcyjnych wydarzeń III Wojny Światowej wydają się mocno przesadzone. Warto jednak zastanowić się, czemu niby nie miałoby by być wojny ? Bo jesteśmy w NATO i inne kraje zobowiązały się pomagać nam ? Jeśli ich pomoc jest tyle warta co w 1939 roku to ja dziękuję, ale wolę polegać sam na sobie.

Można sobie powiedzieć – „Przecież to już nie te czasy. Nie ma już wojen”. Ale czy na pewno ? Od czasu zakończenia II Wojny Światowej na kuli ziemskiej doszło do wybuchu kilkudziesięciu nowych konfliktów zbrojnych. Ich liczba nie jest ani większa ani mniejsza od przeciętnej liczby wojen toczących się ciągle gdzieś na świecie. A argument, że „to już nie te czasy” łatwo można obalić, jeśli przytoczy się wydarzenie, jakie miało miejsce w ostatnim czasie w Brazylii, kraju przyszłorocznego gospodarza Mistrzostw Świata w piłce nożnej. Otóż na meczu amatorskiej ligi sędzia wyrzucił z boiska zawodnika. Ten zaczął go obrażać. Sędzia, nie namyślając się długo wyciągnął nóż i wbił go prosto w gracza. Sprawa jest kuriozalna, jednak to jeszcze nie koniec. Rozwścieczeni kibice wpadli na boisko, złapali sędziego, ukamienowali go i poćwiartowali. Głowę nabili na pal. To są te „inne czasy”, kiedy już nie ma wojen na świecie.

Pisałem kiedyś o bestialstwie, że w większym lub mniejszym stopniu siedzi w każdym z nas. Wystarczą jedynie odpowiednie warunki, by mogło zakiełkować. Kwestia jest tylko taka, że Polacy jako naród nigdy nie mieli z tym bestialstwem problemów. Jedwabne, przypisywane nam od lat przez salon i Europę jest jawną kpiną. Trudno sobie wyobrazić, żeby to nasi przodkowie rozpoczęli taką okropną rzeź, jak ta sprawiona im przez żywioł ukraiński w 1943 roku.

Tak samo nie wyobrażam sobie, żeby w razie wybuchu fikcyjnej III WŚ Polacy sprawili pogrom Mniejszości Niemieckiej. Warto jednak pamiętać o tym, co wydarzyło się a Kresach i żyć z sąsiadem dobrze, niż ciągle toczyć spory.

Szkody tylko, że „Niemcy” o tym nie pamiętają.

Krzysztof Marcinkiewicz

Tekst został napisany z okazji 70. rocznicy ludobójstwa na Wołyniu i ukazał się w „Śląskiej Gazecie”, do której kupowania serdecznie zachęcamy.