Niezależna Gazeta Obywatelska

W liturgii kościelnej Wielki Tydzień nazywa się też Tygodniem Męki Pańskiej. W tradycji ludowej każdy dzień Wielkiego Tygodnia miał swoje znaczenie, swą własną obrzędowość i przesądy, które współcześnie prawie nie są już spotykane. Poniedziałek, wtorek i środa Wielkiego Tygodnia są dniami w sposób szczególny poświęconymi pojednaniu. Jest to też czas wielkich porządków, przyozdabiania domów, które należy zakończyć najpóźniej we wtorek.

Najważniejszym okresem roku liturgicznego i Wielkiego Tygodnia jest Triduum Paschalne. Obejmuje ono czas od wieczornej Mszy św. w Wielki Czwartek i trwa do nieszporów w Niedzielę Zmartwychwstania.

W tradycji katolickiej w Wielki Czwartek milkną dzwony, które zastępuje teraz klekotanie kołatek, a po Mszy Wieczerzy Pańskiej następuje obnażenie ołtarza. Liturgia wielkoczwartkowa ma upamiętnić Ostatnią Wieczerzę i ustanowienie Eucharystii. W Wielki Czwartek praktykuje się również zwyczaj mycia nóg biednym i bezdomnym, na pamiątkę umycia nóg apostołom przez Chrystusa przed ostatnią wspólną wieczerzą. W polskiej tradycji – praktykowanej w dawnej Polsce przez królów i szlachtę – był to wyraz pokory i miłości bliźniego. Dawniej też w tym dniu biednych Chojnie obdarowywano i ugaszczano.

W Wielki Czwartek (a nawet w Wielką Środę i w Wielki Piątek) w dawnej Polsce urządzano tzw. judaszki. Był to stary zwyczaj – opisany w XVIII wiecznych źródłach – polegający na niszczeniu kukły biblijnego Judasza, który zdradził Pana Jezusa. W nocy w Wielki Czwartek lub w Wielki Piątek o świcie praktykowano dawnej tzw. ablucje, czyli rytualne obmywanie się w wodzie, która miała moc oczyszczającą. Obmywaniu towarzyszyła modlitwa do ran Chrystusowych. Do dziś zwyczaj ten jest praktykowany m.in. w Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej jako pamiątka przejścia Chrystusa przez rzekę Cedron.

Bardzo niezwykłym dniem dla katolików jest Wielki Piątek. – dzień głębokiej żałoby, którą wyraża cała wielkopiątkowa liturgia. Najświętszy Sakrament w monstrancji wynosi się do kaplicy zwanej ciemnicą, a tabernakulum pozostawia się puste i otwarte. Tego dnia nie odprawia się Mszy św. Główną ceremonią jest Adoracja Krzyża, wnoszonego do kościoła w uroczystej procesji. Żywa jest też tradycja Grobów Chrystusa, które są odsłaniane na zakończenie wielkopiątkowej liturgii we wszystkich kościołach. Groby te strzeże specjalnie przygotowana straż grobowa. Wierni biorą też udział w Drogach Krzyżowych odbywających się w sanktuariach zwanych kalwariami. Jedno z najpiękniejszych w Polsce widowisk pasyjnych odbywa się każdego roku w sanktuarium Matki Boskiej Anielskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej (wzorowanej na architekturze kalwarii kordobańskiej), powstałej na początku XVII w. z fundacji Mikołaja Zebrzydowskiego.

Wielki Piątek jest w Polsce dniem skupienia, powagi i pobożności. Utrzymuje się jeszcze przekonanie, że tego dnia rolnicy nie pracują w polu. W tym dniu nie należy też głośno mówić, krzyczeć i śpiewać – dawniej obowiązywał nakaz przestrzegania ciszy. Wierzono też, że w Wielkim Tygodniu niebo było otwarte i każdy kto wówczas umarł, poszedł wprost do nieba. Nie spotyka się już popularnych jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym w okolicach Cieszyna przesądów na temat przechowywania pieniędzy i patrzenia na pieniądze. Wierzono też, że znalezienie w Wielkim Tygodniu jakiegokolwiek grosza zapowiadało nieszczęście. Obawiano się bowiem, że człowiek – mający wówczas kontakt z pieniędzmi – mógłby popełnić jakiś haniebny czyn, podobny do postępku Judasza. Wielki Piątek to oczywiście dzień ścisłego postu.

Fundacja Dla Dziedzictwa