Niezależna Gazeta Obywatelska

Józef Hauke-Bosak urodził się 19 marca 1834 r. Był generałem broni, powinowatym cara rosyjskiego, uczestnikiem Powstania Styczniowego i bohaterem walk o wolność Ojczyzny.

Hrabia był powinowatym cara Aleksandra II – stryjeczna siostra Julia Hauke ks. Battenberg była morganatyczną żoną Alexandra von Hessen-Darmstadt, brata carowej. Rodzina Hauków – van der Haacken, Hauck – do Polski przybyła w 1782 r. przez Moguncję i Drezno. W tradycję rodziny wpisana była służba wojskowa. Ojciec Józefa, Józef Hauke (1790-1837), urodzony już w Polsce, był kapitanem w wojsku Księstwa Warszawskiego i potem generałem wojska rosyjskiego. Stryj Maurycy Hauke był generałem napoleońskim, wsławionym obroną Zamościa w 1813 r., zginął – jako wierny carowi – w pierwszym dniu powstania listopadowego. Powiesili go powstańcy jako zdrajcę ojczyzny. Po tym zdarzeniu car rosyjski otoczył rodzinę Hauke-Bosaka opieką. Małoletni Józef został – wbrew woli matki – umieszczony w carskim Korpusie kadetów, a następnie w Korpusie Paziów. Ukończył Wyższą Akademię Wojskową jako żołnierz rosyjski pozbawiony polskiej tożsamości narodowej. W 1855 r. został oficerem ordynansowym cara Aleksandra II. W 1859 r. przeniósł się do służby czynnej. Brał udział m.in. w walkach na Kaukazie, w których się dosłużył dwóch krzyży i złotej szabli za waleczność i przydomka „Lew Kaukazu”. W 1862 r. został pułkownikiem.

W latach 1855-1859 podczas urlopów bawił w Paryżu i Warszawie, gdzie nawiązał kontakty z polskimi autorytetami życia publicznego i emigracji. Zaczął uczyć się języka polskiego i historii. Przełomem okazały się lata 1861-1862. Ówczesne manifestacje patriotyczne były dla niego wstrząsem. Podał się do dymisji, zamiast której dostał roczny urlop z armii carskiej. 12 stycznia 1863 r. zawarł związek małżeński z Polką Marią Kaczanowską.

22 stycznia 1863 r., kiedy wybuchło powstanie, ponownie złożył dymisję, tym razem przyjętą. W Krakowie oddał się do dyspozycji Rządu Narodowego. Dopiero 29 września 1863 r. mianowany został generałem i naczelnikiem wojskowym województw krakowskiego i sandomierskiego. Był bliskim współpracownikiem Romualda Traugutta. W Górach Świętokrzyskich podporządkował sobie oddziały Z. Chmieleńskiego, K. Kality-Rębajły, J. Rudowskiego, D. Czachowskiego i rozpoczął formowanie regularnych sil wojskowych określonych mianem II Korpusu. 29 października 1863 r. przegrał pierwszą bitwę pod Jeziorkiem. Walczył 25 listopada pod Opatowem i 28 listopada pod Ociesękami. Taktyką długich marszów wiązał siły rosyjskie. Jego oddział został rozbity 21 lutego 1864 r. pod Opatowem. Nie zdołał już odbudować korpusu. W nocy z 19 na 20 kwietnia 1864 r. przekroczył granicę i udał się na emigrację. Mieszkał we Włoszech, Francji i Szwajcarii. Wziął udział po stronie Francji w wojnie francusko-pruskiej. Zdobył sławę bohatera republiki francuskiej. Generał Hauke-Bosak zmarł 21 stycznia 1871 r. w Dijon. Trumnę z jego zwłokami okryto biało-czerwoną flagą i złożono na cmentarzu w Genewie. Cześć Jego Pamięci!

Oprac. WN