Niezależna Gazeta Obywatelska

17 kwietnia 1870 r. w Szczecinie urodził się Max Paul Eduard Berg niemiecki architekt, urbanista i polityk socjalistyczny (SPD), a przede wszystkim architekt miejski we Wrocławiu w latach 1909–1924 i projektant wpisanej na listę UNESCO Jahrhunderthalle, zwanej później Halą Ludową oraz współautor radykalnej koncepcji urbanistycznej miasta (1919–1920).

Max Berg był synem nauczyciela gimnazjalnego Nicolausa Eduarda Heinricha Berga oraz jego żony Emilie Luise Theresis Berg z domu Radeloff. Po ukończeniu szczecińskiego gimnazjum studiował w latach 1889–1893 na Królewskiej Wyższej Szkole Technicznej w Charlottenburgu, m.in. u znawcy neogotyku Carla Schäfera. W latach 1893–1895 odbył służbę wojskową w rodzinnym Szczecinie. W 1898 r. zdał egzaminy na budowniczego rządowego; z tego okresu zachowały się projekty neogotyckiego kościoła ewangelickiego (1895) oraz przystanku tramwajowego na Nollendorfplatz w Schönebergu, który Berg zgłosił w październiku 1898 r. na konkurs miesięczny. W 1899 r. pracował w Szczecinie w miejskiej administracji budowlanej, a następnie jako inspektor budowlany we Frankfurcie nad Menem. Zapoznał się z ideami Camillo Sittego, a w 1908 r. odbył podróż studialną do Anglii.

17 grudnia 1908 r. Max Berg został wybrany przez wrocławską radę miejską na następcę Richarda Plüddemanna na urzędzie miejskiego radcy budowlanego, który pełnić miał początkowo przez dwunastoletnią kadencję. Urząd swój objął 1 kwietnia 1909 r. W tym czasie (1909–1910) wziął też udział w konkursie urbanistycznym przebudowy Berlina.

W latach 1911–1913 powstało jedno z najważniejszych jego dzieł -wczesnomodernistyczna Jahrhunderthalle (w latach 1945–2006 Hala Ludowa, obecnie Hala Stulecia) we Wrocławiu — pierwsza konstrukcja żelbetowa o tej skali. Berg stworzył ją we współpracy z inżynierem Güntherem Trauerem i profesorem Heinrichem Müllerem. Rozmach konstrukcji budził podziw i strach. Berg to samego końca nie wiedział, czy po usunięciu rusztowań dwa razy większa od rzymskiego Panteonu, Hala nie runie niczym domek z kart. Krótko po I wojnie światowej Socjaldemokratyczna Partia Niemiec wystawiła w wyborach do Reichstagu kandydaturę Berga, nie zdobył on jednak mandatu. W kontekście dyskusji na temat wieżowców, która w tym czasie wywiązała się w Niemczech, 7 stycznia 1920 r. radca przedłożył radzie miejskiej projekt wieżowca biurowego dla administracji miejskiej w miejscu dawnej gazowni na Lessingsplatz (ob. pl. Powstańców Warszawy). W lipcu tegoż roku ten oraz trzy dalsze projekty opublikował. W tym samym czasie zasięgnął opinii rządu Prowincji Śląskiej na temat swoich projektów (pismo z 12 lipca 1920 r.) oraz monitował do pruskich władz centralnych o stworzenie przepisów urbanistycznych regulujących wznoszenie wieżowców. Ostatecznie jednak przyjęto w listopadzie tegoż roku uregulowanie, że zezwolenia będą wydawane drogą odstępstwa od istniejących przepisów (niem. Befreiungsbescheid für Abweichung im Einzelfall). Również odpowiedź rządu prowincji była negatywna, gdyż uznano, że wieżowce zeszpecą sylwetkę Wrocławia. W obronę wzięły Berga różne organizacje artystyczne (w tym Deutscher Werkbund), a także Gerhart Hauptmann, z którym architekt przyjaźnił się od 1913 r. Do realizacji projektów Berga nie doszło, gdyż pomijając inne względy były z przyczyn finansowych w tym czasie całkowicie nierealne.

Max Berg był zafascynowany gotykiem, pozostawał pod wpływem ekspresjonizmu, unikał jednak skrajnych kontrastów mas, tworząc budowle optycznie lekkie. Późne dzieła Berga stanowią przykłady klasycznego modernizmu. Jako urbanista proponował klarowne i typowe dla idei modernistycznych (zawartych później w Karcie Ateńskiej) strefowanie funkcji w przestrzeni miasta. Z jednej strony podziwiał wielkie miasta amerykańskie z ich wieżowcami, z drugiej strony potępiał ich chaotyczny i dyktowany jedynie spekulacją ekonomiczną rozwój. Jako kompromis między poziomym miastem europejskim i pionowym miastem amerykańskim proponował na przykładzie Wrocławia budowę wieżowców w kluczowych punktach miasta, jako przemyślanych akcentów rozmieszczonych planowo w jego przestrzeni. Wieżowce proponował w sąsiedztwie dużych placów, nad wodą lub przy terenach przemysłowych, tak aby nie zacieniały zabudowy mieszkaniowej. W przeniesieniu administracji do wieżowców widział szansę na rozprężenie sytuacji na rynku mieszkaniowym. Berg był wizjonerem wyprzedzającym swoją epokę, fantastą snującym plany przebudowy Wrocławia i filozofem postulującym, że człowiekowi do szczęścia poza pracą potrzebna jest również bliskość przyrody – stąd pomysł „osiedli ogrodów” jak Biskupin, Zacisze, czy Sępolno. Jego plan wyburzenia centrum miasta i stworzenia w trójkącie dworców Głównego, Świebodzkiego i Nadodrze wrocławskiego CITY składającego się z centrum finansowo, usługowo, urzędniczego z ogromnymi wieżowcami (np. 43 piętrowym ratuszem) był niesamowicie śmiały, podobnie inne koncepcje urbanistyczne przewidujące dynamiczny rozwój Wrocławia.

W 1921 r. powierzono Bergowi sprawowanie urzędu miejskiego radcy budowlanego przez kolejne 12 lat. W tym czasie brał udział w organizacji konkursu urbanistycznego na rozwój miasta. Zasiadł także w sądzie konkursowym, m.in. wraz z Brunonem Möhringiem. Jako że ostatecznie wybrane projekty były sprzeczne z poglądami Berga, nie podpisał się pod napisanym przez jurorów sprawozdaniem, co zostało przez prasę uznane za zachowanie skandaliczne i skrytykowane przez radnych, głównie socjaldemokratów – kolegów partyjnych Berga. Na skutek konfliktu z radą miejską architekt zrezygnował z członkostwa w SPD, zaś 30 stycznia 1925 r. zgodził się na opuszczenie urzędu radcy. Jako nieusuwalnemu urzędnikowi do 1933 r. wypłacano mu pełną pensję; następnie udał się na emeryturę.

Po odejściu ze stanowiska poświęcił się głównie publicystyce oraz mistyce chrześcijańskiej i teozofii. Mimo skandalicznych okoliczności odejścia z urzędu Berg zachował swój autorytet i w 1929 r. był jednym z sędziów konkursu na miejską kasę oszczędności w Rynku; w 1930 r. zorganizowano jego pierwszą monograficzną wystawę twórczości. Po wyjeździe z Wrocławia Berg osiedlił się w Berlinie, a w czasie II wojny światowej przeniósł się do Baden-Baden. Pod koniec wojny wystosował wraz z Martinem Mächlerem apel do Martina Bormanna o ocalenie zabytków Rzymu. Zmarł 22 stycznia 1947 r. w Baden-Baden.

Więcej zob.: http://pl.wikipedia.org/wiki/Max_Berg

http://www.mmwroclaw.pl/322825/2008/6/14/max-berg–wizjoner-wroclawia?category=news

http://skarbykultury.pl/postacie-z-dolnego-slaska/141-rocznica-urodzin-maxa-berga/