Niezależna Gazeta Obywatelska

Ozimek to miasto położone nad Małą Panwią, które swój rozwój zawdzięcza decyzji króla Prus Fryderyka II Wielkiego wydanej 1 marca 1753 r., a dotyczącej budowy huty – jednej z pierwszych i największych w tej części historycznego Górnego Śląska. W latach 1825 – 1827 w Pruskiej Królewskiej Hucie „Malapanew” w Ozimku zbudowano most wiszący, który położono tuż obok huty przez rzekę Mała Panew, na dawnej drodze z Opola do Grodźca. Jest on najstarszym tego typu zabytkiem techniki w woj. opolskim. Należy również do najstarszych w Europie czynnych mostów wiszących. Most ten stał się również wzorem dla wielu podobnych przepraw mostowych na całym świecie. Biorąc pod uwagę materiał, z którego został wykonany oraz wysoki stopień zaawansowania technologicznego śmiało można stwierdzić, że jest on unikatem na światową skal.

Huta w Ozimku miała już doświadczenia w budowie żelaznych mostów. Pierwszy na kontynencie europejskim, nieistniejący już żeliwny most łuków wyprodukował w 1795 r. szkocki inżynier John Baildon (1772-1846) dla Łażan koło Strzegomia na rzece Strzegomce (Dolny Śląsk). Od 1798 r. w Ozimku wykonywano wiele podobnych mostów m.in. dla Berlina, Poczdamu, Wrocławia i Petersburga. Najstarszy dziś żeliwny most łukowy w Europie, słynny Irin Bridge nad rzeką Severen w Coalbrookdale w Anglii o rozpiętości 30 m powstał w latach 1775-1779 według projektu Abrahama Darby, T.F. Prittchard’a, R. Reynolds’a i J. Wilkinson’a. Warto dodać, że pierwszy z nowożytnych mostów wiszących powstał w 1741 r. w Anglii nad rzeką Tees. Był on zawieszony na żelaznych łańcuchach i miał 21 m rozpiętości. Pod koniec XVIII w. J. Finley z Pensylwanii – uważany za pioniera mostów wiszących – zapoczątkował nowatorską wersję mostów wiszących o stałym pomoście, początkowo zawieszonych na żelaznych łańcuchach na masywnych murowanych wieżach. W pierwszym dziesięcioleciu XIX w. zbudowano w USA 40 mostów wiszących systemu Finleya. Za najsławniejszy z tamtego okresu uchodzi most wiszący Newburyport Bridge o rozpiętości 73 m zbudowany według projektu J. Templemana nad jednym z kanałów rzeki Merrimack.

Obecny, zachowany do naszych czasów żelazny most wiszący w Ozimku powstał z elementów kutych i odlewanych, podwieszonych do lin zamocowanych w przyczółkach. Na tych murowanych przyczółkach wybudowano żeliwne pylony, składające się z dwóch słupów każdy. Para słupów zwieńczona jest ażurowym ryglem, stanowiąc neogotycki portal. Na pylonach zawieszono łańcuchowe cięgna, zakotwione na zewnątrz. Było to całkowicie pionierskie rozwiązanie techniczne, wyprzedzające dotychczasowe osiągnięcia w tej dziedzinie. Projektantem mostu był Carl Schottelius (1795-1882), inspektor budowy maszyn, który kierował również rozwojem i pracą warsztatu maszynowego w hucie „Malapanew”. Pionierskie rozwiązania zastosowane przy budowie tego mostu wykorzystano potem m.in. przy budowie największego na świecie mostu wiszącego „Golden Gate Bridge” w San Frnacisco w USA.

Wiszący most łańcuchowy w Ozimku oddano oficjalnie do użytku 12 września 1827 r. Do budowy mostu, która najprawdopodobniej trwała od 1825 r., użyto 14.190 kg żelaza kutego i 57.805 kg elementów żeliwnych. Rozpiętość przęsła mostu wynosi 27,7 m, rozstaw osiowy pylonów – 31,5 m, a szerokość pomostu – 6,6 m. Konstrukcja kosztowała ok. 4 200 talarów. Niemal równocześnie, bo w 1826 r. powstał najwspanialszy w owych czasach żelazny most wiszący Menai Bridge o rozpiętości 176,5 m zbudowany według projektu Thomasa Teleforda nad cieśniną Menai. Słynny most wiszący na Dunaju w Budapeszcie o rozpiętości 202 m zbudowano w 1845 r. według projektu angielskiego inżyniera W.T. Clarka.

W 1854 r., po kilku powodziach, które osłabiły most w Ozimku, wzmocniono jego konstrukcję. W 1938 r. po wybudowaniu drugiej przeprawy mostowej w Ozimku, znaczenie komunikacyjne mostu wiszącego zostało zredukowane. Zniszczyli go żołnierze Armii Czerwonej, gdy 22 stycznia 1945 r. wkraczając do Ozimka próbowali przejechać przez most czołgami. Od tego czasu most został wyłączony z ciągu komunikacyjnego. W 1969 r. został wpisany do rejestru zabytków woj. opolskiego. W latach 70. XX w. wcielono go do majątku huty „Małapanew” i był zamknięty dla ruchu pieszego. Niedawno most przeszedł konserwację, która kosztowała 3,5 miliona zł. 3 maja 2011 r. został uroczyście otwarty i stanowi dziś atrakcję turystyczną Ozimka.

Autor: Fundacja Dla Dziedzictwa