Niezależna Gazeta Obywatelska

Gotycki kościół w pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Krzyżowicach jest cennym zabytkiem leżącym na Szlaku Polichromii Brzeskich. Usytuowany jest w zachodniej części wsi, po północnej stronie drogi Krzyżowice-Obórki. W dokumencie wystawionym 14 stycznia 1376 r. w Awinionie wzmiankowana jest kaplica w Krzyżowicach, która przypuszczalnie zbudowana była z drewna. Na jej miejscu w XV w. wzniesiono murowany z cegły i kamienia polnego kościół, po którym do dziś pozostało murowane prezbiterium opięte szkarpami. W XV w. prezbiterium ozdobione zostało malowidłami.

W 1534 r. kościół w Krzyżowicach – podobnie jak i w całym księstwie brzeskim – przejęli protestanci. Polichromie nie pasujące do nowej liturgii zostały zatynkowane. W 1580 r. z inicjatywy ówczesnego patrona świątyni Georga von Kittlitz kościół rozbudowano od strony zachodniej dodając szkieletową nawę i wieżę w konstrukcji słupowej. Obiekt przekryty jest dachem siodłowym o jednej kalenicy, pokryty gontem (z wyjątkiem zakrystii – dachówka). Wzdłuż północnych ścian nawy i prezbiterium znajdują się chór muzyczny i empory, od zachodu – piętrowe. Pełniąca rolę loży kolatorskiej empora w prezbiterium dostępna jest z zewnątrz zadaszonymi schodkami.

W XVII w. przeprowadzono renowację kościoła, po której do dziś zachowała się część ufundowanego wówczas wyposażenia. W 1724 r. wybudowano empory, a w 1739 r. odnowiono wieżę i wybudowano kruchtę. W 1830 r. przeprowadzono remont dachu, czego świadectwem jest m.in. umieszczona na szczycie wieży chorągiewka z datą. Kolejna renowacja świątyni miała miejsce w 1906 r., kiedy to patronami kościoła była rodzina von Pfeil und Klein-Ellguth (1860-1945). Od 1957 r. kościół w Krzyżowicach należy do parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pogorzeli. W 1963 r. w kościele odkryto malowidła ścienne, które w 1982 r. poddano konserwacji. W 1984 r. doszło do wymiany gontów, naprawy ścian zewnętrznych i więźby oraz konserwacji wieży. Pod koniec lat 90. XX w. dobudowano kruchtę boczną, w 2000 r. – przeprowadzono prace remontowe na więźbie, wymieniając część jej elementów, a w 2004 r. – wymieniono pokrycie dachu.

Prawdziwą atrakcją turystyczną kościoła są średniowieczne polichromie zdobiące ściany prezbiterium. Najbardziej znaną jest scena Pokłonu Trzech Króli widniejąca na ścianie północnej prezbiterium. Namalował ją najprawdopodobniej w okresie po wojnach husyckich, a więc po 1432 r., a bliżej połowy XV autor wykształcony w Burgundii i związany ze środowiskiem w Dijon. Madonna trzymająca Dzieciątko, przed którym stoją magowie i ich orszaki, w tle elementy pejzażu architektonicznego. Na północnej ścianie prezbiterium znajduje się data „1578” i litera „A”. Ciekawa jest również dekoracja ściany wschodniej prezbiterium: po stronie południowej Ukrzyżowanie z drzewem mistycznym, wyżej Bóg, poniżej postać w stroju biskupim. Obok sceny Biczowania i Złożenia do Grobu. Ściana południowa prezbiterium pokryta jest dekoracją roślinną i geometryczną, a między ornamentem wytrawne oko dostrzeże datę „1516”.

Kościół w Krzyżowicach posiada również zabytkowe wyposażenie. Najcenniejszym zabytkiem jest pochodzące z przełomu XVI/XVII w. zwieńczenie późnorenesansowego ołtarza ze sceną Ukrzyżowania. Na XVI w. datowane są stalle w prezbiterium z widoczną datą „1578”. Z 1614 r. pochodzi ambona z przedstawieniami ewangelistów. Chór muzyczny datowany jest na XVII w. Znajdują się na nim organy. 3-częściowy prospekt pochodzi z 1724 r., a instrument 9-głosowy wykonany został w 1758 r. przez mistrza Schefflera z Brzegu. Z początku XVIII w. lub końca XVII w. pochodzą barokowe rzeźby apostołów figura Madonny z Dzieciątkiem. Madonna w prawej dłoni trzyma Dzieciątko, a w lewej berło. Stopami depcze głowę szatana. Zabytkowe są również witraże ufundowane przez rodzinę von Pfeil, ówczesnych patronów kościoła. Ich autorem jest znany mistrz Adolph Seiler z Wrocławia.

Autor: Fundacja „Dla Dziedzictwa”