Niezależna Gazeta Obywatelska

Jan Mosdorf, ps. Andrzej Witowski urodził się 30 maja 1904 r. w Warszawie. Był jednym z najwybitniejszych i najważniejszych działaczy polskiego ruchu narodowego. Był publicystą, doktorem filozofii, działaczem Obozu Wielkiej Polski, prezesem Młodzieży Wszechpolskiej oraz przywódcą Obozu Narodowo-Radykalnego, więźniem niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz.

Mosdorf od 1926 r. związany był z endecją. W październiku 1928 r. otrzymał dyplom magisterski z filozofii na podstawie pracy Poglądy etyczne Zygmunta Balickiego, zaś w 1934 r. tytuł doktora filozofii. Był jednym z sygnatariuszy historycznej Deklaracji Obozu Narodowo-Radykalnego z 14 kwietnia 1934 r. Od początku studiów należał do organizacji młodzieżowych, m.in. do Młodzieży Wszechpolskiej. Był gorącym zwolennikiem powrotu do macierzy wszystkich ziem polskich, szczególnie Mazur i Śląska Opolskiego. Był stałym publicystą pism młodzieży akademickiej Akademik Polski, Szczerbiec, publikował także na łamach: Gazety Warszawskiej, Prosto z Mostu, Awangardzie i tygodniku Myśl Narodowa.

W 1928 r. został wybrany przywódcą Młodzieży Wszechpolskiej. Należał do Obozu Wielkiej Polski, w którym w latach 1932–1933 przewodniczył Ruchowi Młodych OWP. Cechowało go pogodne usposobienie, optymizm, humor, a młodzież darzyła go sympatią. Po delegalizacji OWP w 1933 r. kierował ogólnokrajową Sekcją Młodych Stronnictwa Narodowego. 14 kwietnia 1934 r. zerwał z SN, podpisał deklarację programową Obozu Narodowo-Radykalnego i stał się jednym z jego przywódców – był przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego ONR. Przez pewien czas Mosdorf redagował organ ONR – dziennik „Sztafeta”. W czerwcu 1934 r. po zamachu na ministra Bronisława Pierackiego, przywódcy ONR zostali aresztowani i osadzeni w obozie w Berezie Kartuskiej. Mosdorfowi udało się uniknąć ich losu, lecz musiał się ukrywać. Po wypuszczeniu oenerowców z Berezy formacja ta podzieliła się na dwie mniejsze frakcje. Mosdorf nie wszedł do żadnej, z pozycji politycznego outsidera zaczął współpracę ze Stanisławem Piaseckim, wydawcą renomowanego tygodnika społeczno kulturalnego „Prosto z Mostu”. W 1938 r. wydał w dwóch tomach studium społeczno-polityczne pt. Wczoraj i jutro. Podczas okupacji był członkiem centralnego wydziału propagandy Zarządu Głównego SN, był też czynny w tworzących się strukturach wojskowych – późniejszej Narodowej Organizacji Wojskowej. W lipcu 1940 r. został aresztowany przez Gestapo i osadzony na Pawiaku. 6 stycznia 1941 r. wywieziono go do obozu KL Auschwitz-Birkenau. Po przejściu tyfusu, Mosdorf zaczął udzielać pomocy innym bez różnicy na narodowość, czy poglądy polityczne, wykazując się najwyższym ludzkim humanizmem. Popierał też powołanie wśród więźniów wspólnego frontu walki i samopomocy. Był niezwykle aktywny, m.in. wygłaszał tajne wykłady z historii, a potrzebującym pomagał zdobywać jedzenie i ubranie. Z ramienia grupy SN utrzymywał kontakty z innymi organizacjami na terenie obozu. Przez pewien czas pracował w szpitalu obozowym, co ułatwiało mu kontakty z różnymi działaczami politycznymi i nie tylko. Liczba członków podziemnej organizacji narodowej w obozie dochodziła do 100 osób, wielu z nich wybitnych i zasłużonych narodowców. Prawdopodobnie za pomaganie Żydom 25 września 1943 r. Jan Mosdorf został osadzony w bloku XI KL Auschwitz. 11 października 1943 r. w wyniku donosu wraz z innymi więźniami został rozstrzelany przez Niemców w zbiorowej egzekucji. Miał 39 lat. Jego symboliczna mogiła znajduje się na starym Cmentarzu Powązkowskim. Po wojnie komunistyczna propaganda przedstawiała go fałszywie, jako tego, który zerwał z Obozem Narodowym.

Oprac. Tomasz Kwiatek