Niezależna Gazeta Obywatelska

Hrabia Adam Tytus Działyński urodził się 24 grudnia 1796 r. w Poznaniu, zmarł 12 kwietnia 1861 r. w Poznaniu. Był polskim arystokratą, działaczem politycznym, mecenasem sztuki, wydawcą źródeł historycznych.

Urodził się w pałacu rodowym w Poznaniu. Był synem Ksawerego (senatora-wojewody Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego) i Justyny z Dzieduszyckich. Pierwsze nauki pobierał w domu, w latach 1807–1812 kształcił się w naukach humanistycznych w Berlinie i Paryżu, a 1813–1815 w szkole politechnicznej w Pradze. Po powrocie do kraju zajął się porządkowaniem rodzinnego księgozbioru i archiwum w Konarzewie, co obudziło w nim zainteresowanie źródłami historycznymi. Z tego okresu datuje się pasja kolekcjonowania rękopisów i starodruków, towarzysząca mu do końca życia. Od 1826 r. rezydował w odziedziczonym zamku w Kórniku, który przebudował na potrzeby gromadzenia i ekspozycji swojej kolekcji.

Hrabia jako jeden z pierwszych Wielkopolan zgłosił się do powstania listopadowego. Służył jako podporucznik w 2. pułku strzelców konnych, w kwietniu 1831 r. przeszedł do sztabu wodza naczelnego, gdzie był jednym z adiutantów generała Skrzyneckiego. Ostatnie miesiące powstania (od sierpnia) spędził w sztabie korpusu generała Ramorino. Za udział w powstaniu został ukarany konfiskatą majątku; jakiś czas spędził w Galicji, mieszkał w Krakowie, Wysocku, Zarzeczu, później w majątku żony (Gryzeldy z Zamoyskich) w Oleszycach koło Jarosławia. W 1839 r. wygrał proces z rządem Prus o zwrot majątku i po cofnięciu sekwestru powrócił do Wielkopolski. Uczestniczył w życiu politycznym Wielkiego Księstwa Poznańskiego. W latach 1841–1846 był posłem na sejm prowincjonalny. W okresie Wiosny Ludów organizował jazdę w powiecie poznańskim. Wycofał się z działań zbrojnych po Konwencji Jarosławieckiej, ale nie uniknął więzienia – spędził miesiąc w twierdzy poznańskiej. W styczniu 1850 r. został wybrany deputowanym do parlamentu niemieckiego w Erfurcie, gdzie bez powodzenia występował przeciwko włączeniu Księstwa Poznańskiego do Związku Niemieckiego. Kilkakrotnie składał mandat do sejmu pruskiego, protestując przeciwko antypolskiej polityce Prus.

Około 1817 r. Działyński rozpoczął gromadzenie rękopisów i starych druków z zakresu politycznych i kulturalnych dziejów Polski, dążąc do utworzenia biblioteki, w której by te pomniki przeszłości znalazły ochronę przed zagładą i służyły jako materiał do prac badawczych. Od 1829 r. przez wiele lat wydawał źródła historyczne. Dzięki jego staraniom wydano m.in. Statut litewski (1841), Acta Tomiciana (1852–1869, osiem tomów), Źródło pisma do dziejów unii Korony Polskiej i W. Ks. Litewskiego (1856–1861, dwie części). W 1828 r. współzakładał Towarzystwo Przyjaciół Rolnictwa, Przemysłu i Oświaty, które jednak nie uzyskało zatwierdzenia władz pruskich. Działał na rzecz utworzenia uniwersytetu w Poznaniu, jedną z sal swojego poznańskiego pałacu przeznaczył na publiczne odczyty z różnych dziedzin. Był jednym z twórców Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i jego prezesem od 12 lutego 1858 r. Zakładał także poznańskie Towarzystwo Przemysłowe. W Kórniku utworzył park, w którym aklimatyzował wiele gatunków drzew i krzewów. Planował założenie w Kórniku uczelni rolniczej. Był członkiem przybranym Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk.

Zmarł nagle w Poznaniu nocą z 11 na 12 kwietnia 1861 r., w tym samym pałacu, w którym się urodził. Został pochowany w Kórniku i spoczywa w krypcie rodowej kórnickiego kościoła. Z małżeństwa z Gryzeldą Celestyną Zamoyską (od 1825) miał jednego syna Jana oraz córki Elżbietę (po mężu Czartoryską), Jadwigę (po mężu Zamoyską), Marię (po mężu Grudzińską), Cecylię i Annę, której mężem jej był hr Stanisław Antoni Potocki.

Zobacz więcej: http://www.bkpan.poznan.pl/muzeum/wlasciciele/dzialynski_tytus.htm

http://pl.wikipedia.org/wiki/Tytus_Dzia%C5%82y%C5%84ski