Niezależna Gazeta Obywatelska

Powstanie styczniowe rozpoczęło się manifestem ogłoszonym 22 stycznia 1863 r., w którym wzywano narody polski, litewski i białoruski do walki z zaborcą, zarazem uroczyście ogłoszono zniesienie różnic stanowych oraz natychmiastowe uwłaszczenie chłopów. Skierowane było przeciwko Imperium Rosyjskiemu – jednemu z zaborców Polski. Jego genezą był narastający rosyjski terror i zarządzenie przez władze rosyjskie poboru do wojska (tzw. branki). Branka miała na celu rozbicie konspiracji „czerwonych” i udaremnienie powstania. Powstanie wybuchło 22 stycznia 1863 r. w Królestwie Polskim i 1 lutego 1863 r. w byłym Wielkim Księstwie Litewskim. Trwało do jesieni 1864 r., a zasięgiem objęło tylko zabór rosyjski: Królestwo Polskie, Litwę, Białoruś i część Ukrainy. Było największym polskim powstaniem narodowym, spotkało się z poparciem międzynarodowej opinii publicznej. Miało charakter wojny partyzanckiej, w której stoczono ok. 1200 bitew i potyczek. Mimo początkowych sukcesów zakończyło się klęską powstańców, z których kilkadziesiąt tysięcy zostało zabitych w walkach, blisko tysiąc straconych, ok. 38 tysięcy. skazanych na katorgę lub zesłanych na Syberię, a ok. 10 tysięcy wyemigrowało. Po upadku powstania Kraj i Litwa pogrążyły się w żałobie narodowej, a w 1867 r. zniesiono autonomię  Królestwa Polskiego, jego nazwę i budżet, w 1869 r. zlikwidowano Szkołę Główną Warszawską i doprowadzono wiele miast do upadku. Rozpoczęto intensywną rusyfikację ziem polskich. Powstanie przyczyniło się do uwłaszczenia chłopów na ziemiach polskich. 21 stycznia 1919 r. Józef Piłsudski wydał rozkaz specjalny, na mocy którego weterani powstania styczniowego uzyskali uprawnienia żołnierzy Wojska Polskiego. Przed 70. rocznicą wybuchu powstania wszystkim żyjącym jeszcze wówczas 365 weteranom przyznany został ustanowiony w 1930 r. Krzyż Niepodległości.

TK