Niezależna Gazeta Obywatelska

Jan Dzierżoń (niem. pisownia Johann Dzierzon), urodził się 16 stycznia 1811 r. w Łowkowicach koło Kluczborka. Był śląskim duchownym, pszczelarzem i uczonym. Nazywany jest „ojcem współczesnego pszczelarstwa„.

Urodził się w polskiej rodzinie osiadłej przed laty w Łowkowicach. Do dziesiątego roku życia uczęszczał do polskiej szkoły parafialnej w Łowkowicach, potem przez rok do szkoły w Byczynie. W wieku jedenastu lat rozpoczął naukę w gimnazjum we Wrocławiu, które ukończył z wyróżnieniem jesienią 1830 r. W tym samym roku rozpoczął studia na wydziale teologii Uniwersytetu Wrocławskiego, lecz uczęszczał też na wykłady z matematyki, astronomii i historii. Po studiach, w 1834 r. przyjął we Wrocławiu święcenia kapłańskie. Został wikarym w podopolskich Siołkowicach, a następnie od 1835 r. był proboszczem parafii w Karłowicach koło Brzegu. Będąc proboszczem, prowadził jednocześnie badania nad życiem pszczół i zakładał koła pszczelarskie na Śląsku, z których powstało potem Towarzystwo Pszczelarskie.

Przez całe swoje życie kultywował polskość i uważał się za Polaka. Jego pasją było pszczelarstwo. Do dwu jego najbardziej fundamentalnych osiągnięć należy zaliczyć: odkrycie zasad konstrukcji ula z ruchomą zabudową oraz odkrycie partenogenezy. Jan Dzierżoń zrewolucjonizował pszczelarstwo, co wpłynęło na zwiększenie produkcji miodu dzięki czemu zyskał światową sławę. Warto dodać, że pierwsze rewelacyjne wyniki badań Dzierżoń ogłosił w 1848 r. w Brzegu w dziele pt. „Theorie und Praxis des neuen Bienenfreundes”, za co miał do niego pretensje J. Lompa, który w 1850 r. napisał: „Dzierżoń mówi po polsku. Dlaczego swej książki w języku polskim nie wydał? To mię dziwi. Skoro jest w tym języku dobrze wprawiony, była by praca jego oryginalną w polskim języku, a nie tłumaczeniem”.

Odkryte przez ks. Dzierżonia zjawisko dzieworództwa pszczół uznano za herezję, którą potępił Kościół katolicki. Konflikt się zaostrzył, gdyż Dzierżoń uparcie podtrzymywał swoje poglądy wbrew Kościołowi i wielu uczonym. Dopiero w 1906 r. na konferencji przyrodniczej w Marburgu dzieworództwo powszechnie uznano za zjawisko udowodnione. Niemniej jednak w 1868 r. Dzierżoń został zmuszony do rezygnacji z funkcji proboszcza w Karłowicach i został przeniesiony w stan spoczynku. W 1870 r. po obwieszczeniu Dogmatu o nieomylności papieża (I Sobór Watykański) wystosował list otwarty na łamach „Schlesische Zeitung”, sprzeciwiający się temu dogmatowi. W rezultacie czego 30 października 1873 r. został ekskomunikowany. W 1884 r. powrócił on do swych rodzinnych Łowkowic, gdzie kontynuował prace naukowe nad życiem pszczół, mieszkając od 1885 r. wraz ze swym bratankiem Franciszkiem w niewielkim domu z ogrodem, prowadząc, jak sam to określał, tryb życia pustelnika. Jan Dzierżoń zmarł 26 października 1906 r. w wieku 96 lat. Jego grób znajduje się w Łowkowicach, natomiast w domu, w którym mieszkał pod koniec życia, mieści się izba jego pamięci. Pamiątek po nim zachowało się niewiele.

W 1946 r. na jego cześć miasto Rychbach na Śląsku otrzymało nazwę Dzierżoniów. W Kluczborku znajduje się pomnik i muzeum im. Jana Dzierżonia poświęcone sięgającej X wieku historii pszczelarstwa na Śląsku. Jan Dzierżoń zostawił po sobie 26 książek naukowych i ponad 800 artykułów. Wiele z jego dzieł przetłumaczonych zostało na inne języki europejskie. Mimo trudności robionych przez pruskie władze, publikował również w języku polskim głównie w Cieszynie, Lesznie oraz w Pszczynie. W 1872 r. za swoje prace naukowe otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Monachijskiego. Został odznaczony orderami wielu krajów Europy. Był m.in. honorowym członkiem towarzystwa rolniczego w Krakowie i Lwowie.

Oprac. WN

Warto zobaczyć: http://www.transmar.pl/strona_angielska/patroni/wesola/dzierzon.html