Niezależna Gazeta Obywatelska

Mimo zaleceń NIK oraz wniosków dyrektorów urzędów morskich minister do tej pory nie zakończył prac nad nowelizacją stosownej ustawy. Pozwoliłoby to na dostosowanie inwestycji chroniących wybrzeże i ich finansowania do aktualnych potrzeb. W rezultacie dyrektorzy urzędów morskich wydają pieniądze z programu na zadania w nim nie ujęte. Narażają się przy tym na zarzut wydawania pieniędzy niezgodnie z przeznaczeniem. NIK zaleca szybkie dokończenie prac nad nowelizacją ustawy oraz wzmocnienie nadzoru ministra nad działaniami urzędów morskich.

Bałtyk zabiera corocznie 50 ha lądu o wartości 500 mln zł. Erozji systematycznie ulega całe wybrzeże, a ponad połowa intensywnie – w niektórych miejscach ziemia cofa się o ponad metr w ciągu roku. NIK sprawdziła, jak administracja morska  radzi sobie z ochroną wybrzeża  morskiego. Kontrolą objęła Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej (od 2013 roku jego zadania w tym zakresie  przejęło Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju) oraz wszystkie trzy urzędy morskie (w Gdyni, Słupsku i Szczecinie).

NIK negatywnie ocenia działania Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w kwestii ochrony brzegów morskich. Minister przez pięć lat nie doprowadził do nowelizacji ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego „Program ochrony brzegów morskich” na lata 2004 – 2023 (POBM), która jest podstawowym aktem prawnym decydującym o sposobie i miejscach realizacji inwestycji oraz ich finansowaniu.  Na realizację programu przewidziano prawie 1 mld zł. Podstawowym celem ustawy jest ochrona linii brzegowej według stanu z roku 2000 oraz zapobieganie zanikowi plaż. NIK podczas kontroli w roku 2009 stwierdziła jednak, że żaden z organów administracji morskiej nie wie, jak wyglądała linia brzegowa w 2000 roku. Oznacza to, że nie istnieją mierniki osiągnięcia celów tej ustawy. NIK zaleciła wtedy nowelizację ustawy w celu aktualizacji obszarów objętych programem oraz sprecyzowania mierników. W tym samym roku dyrektorzy urzędów morskich przesłali do resortu propozycje aktualizacji odcinków przewidzianych do priorytetowej ochrony. Po obecnej kontroli Izba kieruje zalecenie do Prezesa Rady Ministrów, aby przyspieszył prace podległego mu resortu.

Minister od czasu kontroli NIK w 2009 roku wiedział i akceptował to, że dyrektorzy urzędów morskich wydają pieniądze z Programu niezgodnie z przeznaczeniem. Powodem było niedostosowanie zapisów Programu do rzeczywistych potrzeb. W tej sytuacji powszechną praktyką było finansowanie przez dyrektorów zadań nie objętych POBM ze środków na niego przeznaczonych. W rezultacie wydawali pieniądze budżetowe niezgodnie z przeznaczeniem, co wypełnia znamiona czynu określonego w art. 11 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz art. 133 ustawy o finansach publicznych. NIK zwraca uwagę, że niedostosowanie do potrzeb zadań objętych ustawą nie może być usprawiedliwieniem dla łamania przepisów innych ustaw.

NIK pozytywnie ocenia realizację przez urząd morski w Szczecinie programu wieloletniego „Budowa falochronu osłonowego dla portu zewnętrznego w Świnoujściu”. Dzięki niemu powstał falochron osłonowy o długości ok. 3 km, nowa ostroga (tama) oraz wykonano prace pogłębiarskie. Pozwoliło to dostosować port do nowych potrzeb związanych z przeładunkiem skroplonego gazu ziemnego.

Realizację programu wieloletniego „Budowa drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską” NIK ocenia negatywnie. Inwestycji de facto nie rozpoczęto, natomiast do końca 2012 roku wydano 4,6 mln zł.

NIK w trakcie kontroli urzędów morskich wykryła nieprawidłowości, które są wynikiem nieprzestrzegania prawa i procedur przez dyrektorów albo pracowników. W Słupsku zrealizowano inwestycję niezgodnie z warunkami pozwolenia na budowę, co stanowiło naruszenie art. 36a ust 1 ustawy Prawo budowlane. Dyrektor UM w Gdyni w latach 2010 – 2013 przyznał pracownikom urzędu dodatki zadaniowe w kwocie ponad 1,1 mln zł  za prace, które wykonali w ramach swoich obowiązków służbowych. Naruszył tym przepisy prawa – art. 88 ustawy o służbie cywilnej oraz art. 44 ustawy o finansach publicznych. W Gdyni i Szczecinie w kilku przypadkach nie sprawdzono, czy oferty nie zawierają rażąco niskiej ceny w stosunku do przedmiotu zamówienia, czego wymaga art. 90 w związku z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo zamówień publicznych. NIK zauważa, że do tego przyczynia się nieprecyzyjny stan prawny. Izba skierowała w tej sprawie odpowiednie wnioski do Premiera.

W wyniku kontroli NIK sformułowała wnioski pokontrolne o charakterze systemowym:

do Ministra Infrastruktury i Rozwoju

• o przygotowanie i poddanie procedurom legislacyjnym nowelizacji ustawy o ustanowieniu Programu, mi. in. w zakresie sprecyzowania mierników zachowania linii brzegowej (art. 2 pkt 2) oraz aktualizacji obszarów objętych POBM (załącznik do ustawy).
• zapewnienie skutecznego nadzoru nad działaniami dyrektorów urzędów morskich – polegającego m. in. na merytorycznej weryfikacji wniosków o przyznanie środków na dodatki zadaniowe oraz skuteczne wyeliminowanie praktyki wykorzystywania środków niezgodnie z przeznaczeniem.

Do Prezesa Rady Ministrów:

• o bieżącą koordynację i kontrolę ministra Infrastruktury i Rozwoju, mającą na celu zapewnienie sprawnego i rzetelnego przygotowania projektu ustawy nowelizującej ustawę o ustanowieniu POBM.

NIK w obecnej kontroli nawiązuje do wniosku z kontroli „Wykonywania przez GDDKiA obowiązków inwestora przy realizacji inwestycji drogowych” i wnosi do Prezesa Rady Ministrów o przyspieszenie prac nad sprecyzowaniem w ustawie Prawo zamówień publicznych pojęcia „rażąco niskiej ceny” oraz określeniem sposobów postępowania w takich przypadkach.

Dyrektorom urzędów morskich NIK zaleciła przestrzeganie obowiązujących procedur i przepisów prawa, szczególnie dotyczących wydawania środków zgodnie z przeznaczeniem oraz prawa budowlanego.

NIK.gov.pl