Niezależna Gazeta Obywatelska

60 lat temu, 26 lipca 1953 r. w Opolu zmarł Stanisław Wasylewski. Był polskim dziennikarzem, eseistą, krytykiem literackim, tłumaczem, autorem opracowań pamiętników. Uczył się w gimnazjach w Stryju i Lwowie wraz z Kornelem Makuszyńskim, Juliuszem Kleinerem i Rudolfem Weiglem. W 1904 r. podjął studia historyczne i polonistyczne na Uniwersytecie Lwowskim. W latach 1905-1910 był kolejno: wolontariuszem, stypendystą i asystentem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. We Lwowie mieszkał do 1927 r., redagując Gazetę Poranną, Szczutka i Słowo Polskie. W 1927 r. przeniósł się do Poznania, gdzie w Wydawnictwie Polskim R. Wegenera redagował serię Biblioteka Laureatów Nobla. Współpracował także z czasopismami poznańskimi a także redakcjami rozgłośni radiowych Poznania i Warszawy. W 1932 r. obronił pracę doktorską z filozofii na Uniwersytecie Poznańskim. Był laureatem nagrody literackiej Poznania (1937) i Złotego Wawrzynu Polskiej Akademii Literatury. W 1938 r. został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Okupację przeżył we Lwowie. Związany był z polskim podziemiem i wykonywał zadania dla kontrwywiadu Lwowskiego Okręgu Armii Krajowej. Na polecenie wywiadu AK współpracował m.in. z proniemiecką Gazetą Lwowską pisząc felietony o polskich zabytkach w Małopolsce Wschodniej. Wcześniej już działał w prawicowym Związku Jaszczurczym i – co najważniejsze – związał się z kierowaną przez Bolesława Piaseckiego Konfederacją Narodu. W tej ostatniej przyjął pseudonim „Flis”. Wasylewski – jak dowodził na procesie – na polecenie AK prowadził systematyczną obserwację w koncernie „Lemberger Zeitung”, przekazywał meldunki z poszczególnych komórek wywiadu, śledził dywersyjne akcje nacjonalistów ukraińskich, informował o sile niemieckich bojówek i dokonywanych przez nie zbrodniach. W 1945 r. został za to potępiony przez Związek Zawodowy Literatów Polskich, jednak w 1946 r. został zrehabilitowany przez sąd. Został jednak psychicznie zdruzgotany i wiarygodności w środowisku literackim nie odzyskał już nigdy, miał też zakaz publikowania (pisał pod pseudonimem).

Po przymusowym wysiedleniu ze Lwowa w 1944 r., przez trzy lata mieszkał w Krakowie, po czym przeniósł się do Opola. Jest autorem wielu książek dotyczących Lwowa. Pisał poczytne eseje i szkice historyczne poświęcone głównie polskiej kulturze obyczajowej i literackiej okresu Oświecenia i Romantyzmu. Jest autorem ponad 20 książek, 300 audycji radiowych, 400 czytanek dla dzieci i młodzieży i ok. 6 tys. artykułów i felietonów. Napisał m.in.: Na dworze króla Stasia, W srebrnym dworku z modrzewia, Romans prababki, Portrety pań wytwornych, O miłości romantycznej, Historie lwowskie, U księżnej pani, Zerwana kokarda, Życie polskie w XIX wieku, Pod kopułą lwowskiego Ossolineum, Na Śląsku Opolskim, Bardzo przyjemne miasto i Lwów (monografia). Stanisław Wasylewski zmarł 26 lipca 1953 r. w Opolu. Od 1986 r. jego prochy spoczywają w Alei Zasłużonych opolskiej nekropolii.

Oprac. TK