Niezależna Gazeta Obywatelska

Od 1 lipca br. wchodzi w życie  ustawa o gospodarce odpadami komunalnymi. Publikujemy analizę Instytutu Sobieskiego z czerwca 2013 r. autorstwa Tomasza Stysia i Bartosza Witwickiego pt. „Nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi w Polsce. Wybrane aspekty”.  Ekspertyza przygotowana przez dolnośląskich specjalistów może być przydatnym poradnikiem dla samorządów!

Zmiany ustawodawstwa dotyczącego gospodarki odpadami komunalnymi wprowadzone w krajowym porządku prawnym motywowane były koniecznością osiągnięcia przez Polskę zharmonizowanych norm odzysku i recyklingu ustalonych aktami prawa wspólnotowego. Dla ich realizacji w 2010 r. podjęta została rządowa inicjatywa ustawodawcza.

Zasadnicza zmiana w zakresie organizacji gospodarki odpadami komunalnymi polega na zwiększeniu zakresu zadań gmin w obszarze organizowania oraz nadzorowania gospodarowania odpadami na terenie gminy, zwłaszcza zaś w zakresie zapewnienia selektywnej zbiórki i przetwarzania. Nowy system wprowadzony Ustawą z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw zobligował gminy do wyłonienia na drodze przetargu przedsiębiorcy odpowiedzialnego za odbiór (zagospodarowanie) odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.

Rzeczona ustawa wraz z m.in. Ustawą z dnia 14 stycznia 2012 r. o odpadach nadaje kompetencje i wskazuje zadania także innym organom administracji publicznej. Zmienia ona dotychczasowe otoczenie prawne i konkurencyjne także dla tysięcy przedsiębiorców (zarówno tych komunalnych, jak i prywatnych) prowadzących działalność w sektorze gospodarki odpadami. Co najistotniejsze, pozbawia gospodarstwa domowe możliwości wyboru podmiotu, realizacji sposobu i ceny usługi odbioru odpadów, ujednolicając relacje pomiędzy aktorami systemu na terenie całego kraju.

Dotychczasowe doświadczenia związane z implementacją ustawy wskazują na konieczność dokonania ponownej oceny skutków regulacji. Wydaje się, że jej rezultatem powinno być dokonanie zmian obowiązującego prawodawstwa. Autorzy opracowania po przeprowadzeniu analizy postulują wprowadzenie korekt na trzech poziomach organizacji systemu gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce.

Na poziomie strategicznym:
a) dokonanie nowego podziału kompetencji pomiędzy organami administracji publicznej;
b) ponowną delimitację regionów gospodarki odpadami komunalnymi.
Na poziomie taktycznym:
a) rozdział działalności związanej z odbiorem i przetwarzaniem odpadów komunalnych;
b) wyłączenie przedsiębiorców prowadzących regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych z listy podmiotów prowadzących działalność regulowaną;
c) wyłączenie spółek komunalnych z konieczności udziału w organizowanych przez gminę przetargach na odbiór (zagospodarowanie) odpadów;
d) wprowadzenie obowiązku podziału na sektory, w których organizowany jest przetarg na odbiór (zagospodarowanie) odpadów komunalnych dla gmin liczących powyżej 10 tysięcy mieszkańców.

Na poziomie operacyjnym:
a) wyłączenie organizacji punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych z przetargów na odbiór (zagospodarowanie) odpadów komunalnych;
b) wyłączenie dostawy pojemników do zbiórki odpadów komunalnych z przetargów na odbiór (zagospodarowanie) odpadów komunalnych;
c) uproszenie sposobu segregowania odpadów komunalnych przez gospodarstwa domowe;
d) wprowadzenie dla gospodarstw domowych możliwości wyboru przedsiębiorcy odpowiadającego za odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych poza systemem powszechnym organizowanym przez gminę.

Za najważniejsze w obecnej sytuacji uważamy przywrócenie rynkowej relacji pomiędzy gospodarstwami domowymi wytwarzającymi odpady i przedsiębiorcami odpowiedzialnymi za ich odbiór i przetwarzanie. Drugim celem korekty powinno być zwiększenie konkurencji pomiędzy przedsiębiorcami sektora gospodarki komunalnej.

1. Wprowadzenie
Celem niniejszego opracowania jest rozpoznanie wybranych problemów związanych z implementacją nowelizacji Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: UCPG), tworzącą wraz z m.in. Ustawą z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach3 (dalej: UO) nowy system gospodarki odpadami komunalnymi. Za głównych aktorów systemu autorzy uznają:
a) wybrane organy administracji publicznej, którym UCPG (wraz z UO) nadała kompetencje i wskazała zadania czyniąc odpowiedzialnymi za ich wdrożenie;
b) przedsiębiorców, których UCPG czyni odpowiedzialnymi za praktyczną realizację omawianej regulacji, w tym przede wszystkim za odbiór (zagospodarowanie) odpadów komunalnych;
c) gospodarstwa domowe4 będące finalnymi beneficjentami regulacji.

Przedmiotem opracowania jest w szczególności:
1. rozpoznanie wybranych mechanizmów systemu gospodarowania odpadami komunalnymi;
2. identyfikacja społeczności strategicznych wraz z ich wybranymi kompetencjami i obowiązkami;
3. analiza implementacji UCPG na wybranych przykładach.
W procesie formułowania niniejszego opracowania autorzy korzystali z informacji i dokumentów publicznie dostępnych oraz danych szacunkowych opracowanych w oparciu o własną wiedzę i doświadczenie zawodowe.
Z powodu skali zmiany i liczby aktorów systemu na obecnym etapie implementacji UCPG nie jest możliwe przeprowadzenie badań ilościowych, także ze względu na fakt niemożności selekcji właściwej próby badawczej. W związku z tym, autorzy opracowania zdecydowali się na rodzaj badania jakościowego polegającego na obserwacji wybranych jednostek samorządu terytorialnego z terenu Województwa Dolnośląskiego uzupełnionej o indywidualne wywiady z ich przedstawicielami, pogłębione analizą wytworzonych przez nie dokumentów.

Wartość rynku odpadów komunalnych szacowana jest na 3-5 mld złotych, zaś UCPG wprowadza istotne zmiany reguł jego funkcjonowania. W związku z tym, autorzy opracowania skupiają się w swojej analizie jedynie na badaniu zaburzeń stosunków rynkowych w funkcjonowaniu systemu.

Cała analiza Instytutu Sobieskiego Ocena skutków regulacji w pdf

Autor: Tomasz Styś – współautor opracowania dla Instytutu Sobieskiego, w latach 2007-2009 prezes zarządu DOL-EKO Organizacja Odzysku S.A., obecnie prowadzi działalność doradczą pod firmą TS Public Consulting