Niezależna Gazeta Obywatelska

Stefan Drzewiecki urodził się 26 lipca 1844 r. w Kunce na Podolu, zmarł 23 kwietnia 1938 r. w Paryżu. Był polskim inżynierem, uczestnikiem powstania styczniowego, pionierem żeglugi podwodnej i lotnictwa. Na emigracji osiągnął wybitne sukcesy jako wynalazca – odkryciami wyprzedził swoją epokę co najmniej o pół wieku! Jego najważniejsze wynalazki to: automat do kontroli szybkości parowozów, dromograf, łódź podwodna wyposażona w peryskop i napęd elektryczny, wyrzutnia torpedowa i tunel aerodynamiczny i turbina wodna.

Urodził się na Podolu w polskiej szlacheckiej rodzinie o tradycjach patriotycznych. Dziadek Stefana – Józef Drzewiecki służył pod Kościuszką i Dąbrowskim, a ojciec Karol (dramatopisarz) uczestniczył w powstaniu listopadowym. Dzieciństwo spędził w rodzinnych Jaśkowicachw powiecie latyczowskim. Za młodu został wysłany przez rodziców do Francji, ukończył szkołę średnią w Atueil, a następnie zapisał się do paryskiej Ecole Centrale, gdzie skończył studia matematyczne z odznaczeniem i zdobył dyplom inżyniera. W wieku 19 lat, na wieść o wybuchu powstania styczniowego, wrócił do Polski. Kilka lat po klęsce powstania wyjechał do Francji, a potem (po Komunie Paryskiej) do Austrii. Zamieszkał w Wiedniu, gdzie powstały jego pierwsze znane wynalazki, które zaprezentował na Wystawie Wiedeńskiej w 1872 r. Dwa z nich – cyrkiel do przekrojów stożkowych i regulator silników parowych i hydraulicznych zostały nagrodzone. Poza nimi Drzewiecki zaprezentował na wystawie automatyczny sprzęg do wagonów, rejestrator prędkości pociągów i dromograf – przyrząd automatycznie kreślący kurs płynącego statku. Ostatni z tych wynalazków zwrócił uwagę przebywającego na wystawie rosyjskiego Wielkiego Księcia Konstantego, który zakomunikował Drzewieckiemu: „Mianuję pana członkiem i doradcą Komitetu Technicznego Marynarki Rosyjskiej z uposażeniem 500 rubli miesięcznie. Proszę też złożyć kosztorys na wykonanie dromografu, odpowiednia kwota zostanie panu wypłacona po przyjeździe do Petersburga”. Drzewiecki przyjął propozycję i zaproszenie po czym udał się do Rosji.

Po wprowadzonych przez polskiego inżyniera ulepszeniach, dromograf wszedł do użytku w marynarce rosyjskiej. Po wojnie rosyjsko-tureckiej, w której wziął udział, skonstruował okręt podwodny, który zaprezentował w 1877 r. w Odessie. Był to pierwszy okręt podwodny (jednoosobowa) poruszana siłą ludzkich mięśni – śmigłem wprowadzanym w ruch za pomocą napędu nożnego. Pierwszą jej załogę stanowił sam konstruktor, który na oczach publiczności przepłynął pod okrętem wojennym zacumowanym w porcie. Drzewiecki był też pierwszym, który zastosował peryskop w okręcie podwodnym. Przez kolejne piętnaście lat konstruktor pracował dla rosyjskiej marynarki wojennej, ulepszając swoje wynalazki (prawie co rok pojawiały się kolejne jednostki o coraz większej wyporności) i wprowadzając dalsze pionierskie, takie jak: pierwszy czteroosobowy okręt podwodny (1881), pierwszy okręt podwodny o napędzie elektrycznym (1888). Wraz z Aleksym Kryłowem opracował projekt niezatapialnego okrętu podwodnego o napędzie parowym i wyporności 120 ton (uhonorowany pierwszą nagrodą na Konkursie Międzynarodowym w Paryżu w 1898 r.) Od 1877 r. pod kierunkiem Drzewieckiego zbudowanych zostało 50 czteroosobowych okrętów podwodnych. Uczony wspierał też polskie badania naukowe w dziedzinie aeronautyki i nigdy nie zapominał kim jest. Wobec niemożliwości zrealizowania w Rosji wielu planów konstrukcyjnych, Drzewiecki w 1892 r. wrócił do Francji do paryskiej dzielnicy Autueil ale dalej miał wpływ na rosyjską marynarkę – w 1901 r. admiralicje Rosji i Francji wprowadziły u siebie wyrzutnie torped na sprężone powietrze jego konstrukcji, a w 1908 r. Rosjanie zbudowali okręt podwodny według jego projektu o wyporności 350 ton i napędzie spalinowym. Jednym z ostatnich projektów Drzewieckiego z dziedziny żeglugi morskiej był okręt podwodny „wodopancerny”, którego pancerz składać się miał z wlanej w przestrzeń między blachami wody, w zamierzeniu wynalazcy mającej doskonale amortyzować uderzenie. Projekt nigdy nie doczekał się realizacji.

Drzewiecki był też zafascynowany aeronautyką – był pierwszym naukowcem (co jest faktem mało znanym), który stwierdził, że możliwy jest lot maszyny cięższej od powietrza. Miał to być według niego płatowiec poruszający się z odpowiednią prędkością i tworzący z kierunkiem ruchu kąt natarcia. Napisał wiele rozpraw naukowych z tej dziedziny. Warto dodać, że jedno z ostatnich większych dzieł naukowych wynalazcy – L’aviation de demain („Lotnictwo dnia jutrzejszego”) – wielu naukowców uważa za pierwsze podstawy współczesnej aerodynamiki. Jego prekursorska teoria napędów śmigłowych została ogólnie przyjęta w nauce i nagrodzona przez francuską Akademię Nauki w 1920 r. W tym samym roku Drzewiecki opublikował swoją kolejna pracę „Ogólna teoria pędnika śrubowego”. Miał na koncie również śmiałe jak na ówczesne czasy wynalazki: prototyp płatowca „Canard”, który wyposażył w tylne śmigło i – co było zabiegiem prekursorskim – samoczynne urządzenia stabilizacyjne, a w latach 1926-1929 skonstruował śmigło o łopatkach nastawnych. W 1921 r. opatentował nowy typ turbiny wodnej. Z jego inicjatywy wybudowano we Francji tunel aerodynamiczny. Zmarł 23 kwietnia 1938 r. w wieku 93 lat. W testamencie zapisał państwu polskiemu swoją paryską pracownię Auteuil. Po odzyskaniu przez Polskę własnej państwowości, w 1929 r. naukowca uhonorowano tytułem Honorowego Członka polskiej organizacji Ligi Obrony Powietrznej Państwa.

Oprac. WN zobacz: http://wynalazki.slomniki.pl/index.php/wynalazcy/71-d/775-drzewiecki-stefan.html