Niezależna Gazeta Obywatelska

Dostałeś już sądowy nakaz zapłaty z elektronicznego sądu za dług sprzed kilku lat? Komornik zajął Ci pensję za wierzytelności wykupione np. przez firmę PRESCO? Niestety nie jesteś sam! Takie nakazy zapłaty zalegają w skrzynkach pocztowych tysięcy Polaków. Jak się okazało e-sąd, którego powołanie było krokiem milowym w zwiększaniu efektywności wymiaru sprawiedliwości poprzez wykorzystanie nowoczesnych technologii daje również możliwość popełniania wyłudzeń i oszustw.

Jak działa e-sąd w Lublinie

Uruchomiony w 2010 r. w Sądzie Rejonowym w Lublinie tzw. e-sąd przy VI Wydziale Cywilnym Lublin-Zachód rozpatruje najprostsze pozwy z całej Polski. Służy z założenia w ułatwieniu w dochodzeniu roszczeń przez strony. Prowadzi proste sprawy przez internet w ramach elektronicznego postępowania upominawczego (EPU) stworzonego z myślą o dostawcach np. usług telekomunikacyjnych czy telewizji kablowej, którzy domagają się zapłaty zaległych rachunków. E-sąd rozpatruje średnio 100 tys. spraw w ciągu miesiąca. Do końca 2012 r. do e-sądu wpłynęło 4 735 969 spraw, z których rozstrzygnięcia doczekało się 98 proc. Wydano 4 506 538 nakazów zapłat. Wpłynęło też 168 017 sprzeciwów.

Na początku – jak to zwykle bywa – była euforia. E-sąd miał być wyjściem dla obywateli i firm, aby w prostych sprawach odzyskać roszczenia. Szybko okazało się, że to z założenia słuszne narzędzie wymiaru sprawiedliwości stało się żyłą złota dla firm windykacyjnych, które za grosze wykupują długi i potem ścigają obywateli, często za sprawy dawno już przedawnione.

Jak działa e-sąd? Wystarczy, że firma windykacyjna elektronicznie złoży pozew. Sąd wydaje wyrok bez udziału zainteresowanego, pismo z wyrokiem wysyła na adres wskazany przez tego, kto pozew złożył. Sąd wierzy na słowo i wydaje nakaz zapłaty na podstawie niezweryfikowanych dowodów. Następnie wyrok trafia do komornika, a ten ustala aktualny adres dłużnika i wysyła nakaz zapłaty do dłużnika. Niczego nie świadomy obywatel odbiera na poczcie wyrok i komornicze wezwanie do zapłaty za np. kablówkę, telefon, OC sprzed kilku lat. Był winny kilkanaście złotych, a sąd naliczył mu odsetki, koszty sądowe i windykacji, więc do zapłaty ma ponad tysiąc złotych. Ostatecznie komornik ściąga z pensji należność. Gros spraw rozpatrywanych przez e-sąd dotyczy należności przedawnionych, w ogólnie nie istniejących, albo tych samych egzekwowanych kilka razy z rzędu. Przypadków tych niezgodnych z prawem wyroków było tak dużo, że w 2012 r. sędziowie ze Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia zaapelowali o pilną reformę e-sądu. 19 września 2012 r. odbyła się również konferencja pod hasłem „Reforma Elektorniczego Postępowania Upominawczego – konieczność czy usprawnienie?”, w której udział wzięli członkowie kierownictwa Ministerstwa Sprawiedliwości, członkowie ministerialnego Zespołu ds. Informatyzacji Postępowań Sądowych, a także sędziowie i referendarze orzekający w e-sądzie, komornicy, adwokaci, radcowie prawni, przedstawiciele powodów masowych. Celem konferencji było podsumowanie prawie trzy letniej pracy e-sądu oraz wskazanie obszarów wymagających reformy.

Jak się bronić?

Co zrobić gdy trafi nam się taki problem? Przede wszystkim trzeba pamiętać, że nie jesteśmy zupełnie bezbronni. Do każdego nakazu zapłaty jest dołączony pozew i pouczenie z informacją, jak odwołać się od wyroku. W ciągu 14 dni trzeba napisać (w formie tradycyjnej lub elektronicznej), że nie zgadzamy się z orzeczeniem sądu. Sprawa jest wówczas przekazywana do sądu tradycyjnego.

Firmy windykacyjne liczą zyski

Firmy windykacyjne liczą, że osoba, która otrzyma taki sądowy nakaz zapłaty, przestraszy się i nie uchyli się od spłaty długu. Musimy pamiętać, że w polskim prawie długi się przedawniają. Dla roszczeń takich jak rachunek za telefon, prąd, OC za samochód, czyli świadczeń okresowych, termin przedawnienia to tylko 3 lata. E-sąd w Lublinie przyjmując pozew tego nie weryfikuje. Musimy jednak pamiętać, że zgodnie z prawem, przedawnienie nastąpi tylko wówczas, gdy sam dłużnik zgłosi ten fakt do sądu. Niestety najczęściej dzieje się to już po tym, jak komornik zajmie nam pensję lub wyrok w sprawie wpłynie do Wydziału Komunikacji Miejskiej naszego urzędu miasta ze stosowną adnotacją w przypadku sprzedaży auta.

Windykatorzy jednak najwyraźniej wcale się tym nie przejmują, a e-sąd dał im wygodne narzędzie działania: wystarczy, że wypełnią wniosek na stronie internetowej, jedynie wskażą dowody w sprawie i spokojnie czekają na wydanie nakazu zapłaty. Tylko firma windykacyjna PRESCO [zarejestrowana formalnie  w Luksemburgu] złożyła w e-sądzie 40 tysięcy takich pozwów. Wiele z nich dotyczy długów sprzed wielu lat, formalnie już przedawnionych. – My liczymy na to, że osoba, która otrzyma taki nakaz zapłaty, gdzie wierzytelność jest przedawniona, nie uchyli się od spłaty istniejącego długu – przyznaje przed kamerami TVN Izabela Zużewicz z działu prawnego PRESCO.

Doświadczenia internautów z e-sądem

Od dłuższego czasu do Stowarzyszenia STOP KORUPCJI wpływały sygnały od osób, które zostały poszkodowane przez wyroki e-sądu. 9 stycznia 2013 r. stowarzyszenie zwróciło się z apelem do internautów o podzielenie się swoimi doświadczeniami w tej sprawie. Spośród licznych przypadków publikujemy trzy wybrane.

Jedna z czytelniczek napisała do nas o przypadku swoich starszych rodziców:

„Moi rodzice, starsi, schorowani ludzie (parkinson, depresja, nerwica, itd.) nie potrafili poradzić sobie ze sprawą z TP, a mnie, jak zwykle, nie chcieli martwić problemami długu, którego wg nich nie było, ponieważ mama przechowywała rachunki. Gdy wreszcie dostałam od rodziców komplet dokumentów (wezwania z firmy navi lex, m.in.) i zaczęłam obdzwaniać kogo się da. M.in. idąc tropem pism zadzwoniłam do Lublina, a tam uprzejma pani sekretarka poinformowała mnie, że trzeba było wnieść sprzeciw, a teraz jest już za późno. Byłam zmuszona zapłacić za rodziców prawie 700 zł długu. Kolejna sprawa z Lublinem w tle to PGiNG. Sprawa także trafiła do Lublina, ale mama sterroryzowana przeze mnie poszła do prawnika i dosłownie w ostatniej chwili wysłała sprzeciw i sąd wstrzymał nakaz płatniczy…Ta gazowa sprawa się jeszcze nie skończyła”.

Inny czytelnik z kolei opisuje przypadek firmy windykacyjnej PRESCO, która korzysta z przedawnionych roszczeń:

„Byliśmy jednymi z osób, z których firma Presco Investment z Luksemburga próbowała ściągnąć nienależne opłaty przy pomocy e-sadów. Przysłali nam rachunek za Canal +, którego nigdy nie mieliśmy, z odsetkami za 10 lat ! Oczywiście zawiadomienie, że w ogóle mamy proces przyszło na stary adres, pod którym nie mieszkaliśmy od 13 lat! Dopiero niedawno dostaliśmy „umorzenie”, bo firma Presco wezwana do przedstawienia dowodów, że mamy dług, po prostu ich nie przysłała. Np. decyzje o umorzeniu znów przysłano na ten adres pod, którym nie mieszkamy od 13 lat, choć w pismach do sądu prosiliśmy by przysyłali na nowy. A to znaczy, że tam nawet tych pism nie czytają. I taka mamy RP” – relacjonuje pan Maciej z Krakowa, który odsyła do swojego komentarza na Solon24.pl.(http://krakowiaczek.salon24.pl/437763,czy-tez-musicie-placic-za-canal-ktorego-nie-macie)”.

I jeszcze doświadczenia mieszkańca z Opola:

„Dowiedziałem o e-sądzie z pisma kancelarii komorniczej przy Sądzie Rejonowym w Chorzowie. Kazali zapłacić 1 300 zł z kosztami egzekucji na podstawie wyroku, o którym nigdy nie wiedziałem ani nie słyszałem. Wcześniejszych wezwań przez sąd nie otrzymałem. Pewnie szły na stary adres domowy. Nie znałem wyroku. Ale podejrzewałem, że może chodzić o już dawno przedawnione roszczenie, gdyż 6 lat temu dokonałem rezygnacji z polisy OC samochodu. Rezygnacja pisemna była w dniu końca polisy a powinna wg ustawy być dzień wcześniej. Co się dowiedziałem od znajomych. Jednak OC na samochód wykupiłem w konkurencyjnym TU w tym samy dniu. Tak więc pojazd był ubezpieczony. Ten przepis obecnie jest zmieniony i był zaskarżony przez Trybunał Konstytucyjny. Niemniej sprawa mnie zdenerwowała, gdyż uważam się za uczciwą osobę. Pisało, że mam 7 dni na złożenie sprzeciwu, co uczynniłem po konsultacji ze prawnikiem, który przygotował mi szereg pism. Sprawa jest w toku. Na razie przywracam termin dosłałem aktualny meldunek z urzędu miasta i jestem dobrej myśli. Generalnie czuję się jak Franz Kafka w “Procesie”.

Zgłosiły się do nas również osoby, którym udało się doprowadzić do szczęśliwego zakończenia sprawę z sądowym nakazem zapłaty długu: – Miałem raz wezwanie od nich złożyłem odwołanie, poszło przez tradycyjny sąd. Wcześniej jeszcze upewniłem się z kolegą czy jest przedawnienie, a że było, to on oficjalnie mnie reprezentował, żeby pociągnąć od nich koszty zastępstwa procesowego. – opisuje jeden z nielicznych szczęśliwych. którzy mieli znajomego prawnika.

Pytamy prawnika z Kancelarii Radcy Prawnego co z tymi, którzy zapłacili rzekomy dług, czy mogą jeszcze odzyskać wpłacone pieniądze. – Odnośnie osoby, która zapłaciła przedawnione roszczenie, to niestety nic się nie da zrobić. Zgodnie z art. 411 pkt 3 kodeksu cywilnego nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu – odpowiada Adam Bijas, aplikant radcowski z Wrocławia.

Co zamierza zrobić Ministerstwo Sprawiedliwości?

Ministerstwo Sprawiedliwości zna problem z e-sądem. Jacek Gołaczyński, Wiceminister odpowiedzialny za informatyzację w Ministerstwie Sprawiedliwości, w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” (http://prawo.rp.pl/artykul/792777,934937-E-sad-w-Lublinie-do-szybkiej-poprawki.html), stwierdził że trwa dyskusja nad wprowadzeniem nowego systemu informatycznego. Miałby uwzględniać dzisiejsze nadużycia i np. po zgłoszeniu roszczenia sprawdziłby stan faktyczny i odrzucił pozew, gdyby okazało się, że np. sprawa jest przedawniona. Konsekwencją byłoby też złożenie zawiadomienia do prokuratury o popełnieniu przestępstwa. Póki co e-sąd w Lublinie nie prowadzi statystyk ile zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstwa wpłynęło do prokuratury.

Zainteresowane sprawą Stowarzyszenie STOP KORUPCJI zwróciło się z pytaniami do Wiceministra Gołaczyńskiego w tej sprawie. W piśmie z 25 stycznia 2013 r. Minister odpisał nam: – Aktualnie trwają wzmożone prace mające na celu usprawnienie i „uszczelnienie” elektronicznego postępowania w oparciu o dane z rejestru PESEL, która pozwoli na zminimalizowanie przypadków doręczenia przez sąd nakazów zapłaty pozwanym na nieaktualne adresy oraz wydawania ich przeciw osobom nieżyjącym. Minister zwrócił również uwagę na świadomość prawną, która w tym zakresie może być przeszkodą w dobrej ocenie e-sądu. – W dniu 5 października 2012 r. na stronie internetowej resortu sprawiedliwości – www.ms.gov.pl – zamieszczona została broszura „Elektroniczne postępowanie upominawcze”. (…) Ulotka zawiera opisane w przystępny sposób podstawowe informacje dotyczące zarówno działania e-sądu, jak i możliwych zachowań po otrzymaniu nakazu zapłaty – zachęca resort do sięgnięcia po tę lekturę wszystkich zainteresowanych e-sądami.

Dodatkowo w piśmie do stowarzyszenia Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało nowelizację Kodeksu Postępowania Cywilnego, który ma chronić bardziej interes pozwanych.

Dłużnik ma mieć prawo do uzyskania informacji od komornika o możliwości wniesienia zaskarżenia, w tym możliwości przywrócenia terminu, czy wstrzymania egzekucji jeśli się wykaże, że doręczenie nastąpiło w trybie art. 139 KPC.

Do projektu ustawy na druku 988 {ustawa} dotarła mająca doświadczenie w sprawach z e-sądem Kancelaria Radcy Prawnego z Wrocławia – Z naszych doświadczeń Najbardziej jaskrawe przekroczenie prawa dotyczyło pozwania osoby, która w ogóle nie była zobowiązana, a miała to „szczęście”, że się nazywała tak samo, jak dłużnik, który mieszkał w tym samym mieście.  Według mnie te zmiany idą w dobrym kierunku i powinny ukrócić negatywne aspekty Elektronicznego Postępowania Upominawczego –  powiedział NGO Adam Bijas.

Przykładowa pomoc prawna – wzory pism procesowych

Przekazaliśmy prawnikowi przykład mieszkańca z Opola, którego roszczenie zostało przedawnione. Mimo to o wyroku e-sądu dowiedział się z pisma komornika, który już przyszedł na prawidłowy adres.

W związku z tym załączamy przygotowane wzory pism, które powinien w ciągu 7 dniu od momentu powzięcia informacji odesłać:

1. Sprzeciw od nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym  –  do Sądu w Lublinie,{Zał 1. sprzeciw ws OC}
2. Powództwo przeciwegzekucyjne należy złożyć do sądu właściwego dla miejsca działania komornika, {Zał. 2. powództwo przeciwegzekucyjne}
3. Wniosek o przywrócenie terminu łącznie należy wysłać do Sądu w Lublinie.{Zał 3. wniosek o przywrócenie terminu w E-Sądzie}

Autor: Tomasz Kwiatek, prezes Stowarzyszenia STOP KORUPCJI

PS: Zachęcamy do wsparcia rozwoju Niezależnej Gazety Obywatelskiej. Przeczytaj nasz apel.