Niezależna Gazeta Obywatelska

Jugowice, to niewielka wieś położona w Górach Sowich na Dolnym Śląsku. Senne domy wpisane w uroczy krajobraz- widok jakich wiele w tym rejonie Polski. Gdyby nie II wojna światowa i jej mroczne tajemnice, to Jugowice nadal pozostałyby miejscem, które mijają turyści zmierzający na Przełęcz Sokolą lub do Rzeczki. Ale to właśnie ostatnia wojna rzuciła wieczny cień na tę osadę i na całą okolicę, a w dzisiejszych czasach do Jugowic przybywają turyści, aby zwiedzać jeden z największych obiektów Kompleksu Riese- Włodarz.

            19 stycznia 2013 roku, siedemdziesiąt lat od rozpoczęcia budowy obiektu Wolfsberg- bo tak się wtedy Włodarz nazywał- jest organizowany I Międzynarodowy Zjazd Eksploratorów Riese. Pomysłodawcą i jednym ze współorganizatorów jest Dariusz Kwiecień. Każdy, kto zajmuje się hitlerowskimi tajemnicami zna tę postać. Urodzony w Głuszycy, od najmłodszych lat słuchał opowieści o tajemniczym podziemnym mieście. Takie dzieciństwo, w tak szczególnym miejscu pozostawia trwały ślad. Teraz, dzięki jego zaproszeniu jadę przez ośnieżone drogi do Jugowic. Zima tutaj ma niezwykły urok. Minus dziesięć stopni nie robi wrażenia. Wszędzie jest biało, sterylnie i cicho. Mijamy urocze zakątki. Czas zatarł wiele pamiątek, ale krajobraz był i pozostanie niezwykły. Droga prowadząca od Świdnicy wije się pomiędzy zabudowaniami, gospodarstwami, obserwujemy pozostałości po latach kiedy, region ten tętnił swoim życiem. Jadąc wzdłuż rzeki Bystrzycy mijamy zaporę na jeziorze. Z dala majaczy jej kształt. Przecinamy wiadukty kolejowe, po których od dawna już nie jeździ żaden pociąg. Kiedyś ta okolica żyła bardzo intensywnie, później czas odbierał po kolei walory techniczne i gospodarcze tego regionu. Powoli wjeżdżamy w miejsca, które do 1945 roku były zamkniętymi enklawami. Współcześnie, kiedy teraźniejszość zaciera intensywnie ślady, trudno wyobrazić sobie rozmiar i sens tego wszystkiego. Ciekawość dziennikarska nasuwa nam wiele pytań: gdzie były posterunki niemieckie, a gdzie obozy pracy? Jak daleko stąd do koszar SS i co tak naprawdę tutaj się działo? Zawsze pojawiają się takie pytania, kiedy tylko odwiedzamy te miejsca…

            Przed samym wjazdem na teren obiektu witają nas SS-mani. To grupa rekonstrukcyjna. Gdyby nie pojazdy bojowe LWP stojące za nimi i auta uczestników, można by uwierzyć, iż przenieśliśmy się do 1945 roku.

            – Dobrze, że już jesteście- wita nas Darek- zaraz zaczynamy zjazdy na linach- dodaje.

            Jest wyraźnie podekscytowany. To pierwsza taka impreza, w dodatku reklamowana w internecie, wiec trudno się dziwić. Organizacja działa sprawnie i widać przy tym sporą dawkę spontaniczności. Od gospodarza obiektu dostajemy darmowe kartki na poczęstunek. Bigos, grochówka, kiełbasa i gorące napoje. Takie jest menu Zjazdu. Kuchnia polowa w gotowości, podobnie jak ognisko na placu. Jest też namiot, w którym można się ogrzać lub zjeść. Pan Krzysztof Szpakowski zadbał o dobre samopoczucie uczestników. Jest właścicielem obiektu. Umiejętnie łączy pasję z biznesem. Zżył się z miejscem, historią i z ludźmi, którzy tutaj przybywają.

            Na terenie obiektu jest już kilkadziesiąt osób. Przyjechali z różnych stron Polski. Pośród nich są kobiety. Obecni to miłośnicy przygód, dla których permanentne siedzenie przed plazmą w ciepłym domu na kanapie jest nie do zniesienia. „Życie bywa ciekawsze, kiedy zawiera w sobie dawkę adrenaliny”- usłyszałem od jednej z uczestniczek Zjazdu. Większość obecnych ubrana jest w paramilitarne stroje. Wszyscy wyglądamy niczym armia przygód, albo jak „Drużyna Pierścienia” XXI wieku.

            Stanowisko do wspinaczek jest w głębi. Chętnych na zjazd nie brakuje. Pierwszy zjeżdża Darek. Po nim ustawiają się inni, pod czujnym okiem „wachmana” z SS. Dla niektórych to pierwsze zetknięcie z uprzężą. Jest frajda, zwłaszcza że atmosfera spotkania jest bardzo koleżeńska. Większość ludzi tutaj się zna, ale jest sporo nowych osób- głównie czytelników bloga Darka, dla których pobyt w takim miejscu jest być może początkiem nowych wyzwań. Wiem to po sobie, że tego typu imprezy wciągają, choć akurat moja rola sprowadza się dzisiaj do fotografowania i pisania tego, co teraz Czytelnik ma przed sobą.

            Ludzi przybywa coraz więcej. Dojeżdżają nowi uczestnicy. Mimo nienajlepszych warunków na drogach jest szansa, iż frekwencja będzie duża. Harmonogram imprezy nieco się przesuwa w czasie, ale za to jest więcej chwil na gorącą herbatę i smaczny bigos. W stwierdzeniu, że nic tak nie integruje ludzi jak wspólne jedzenie i przygody, jest sporo racji.

            Teraz czeka nas wyprawa do Ludwikowic Kłodzkich. Ta nieodległa miejscowość przy drodze Wałbrzych- Kłodzko jest znana z tajemniczej fabryki oraz z dziwnych naziemnych obiektów, z których tzw. „muchołapka” była wielokrotnie opisywana przez badaczy nazistowskich tajemnic. Niektórzy widzą w niej urządzenie do testowania pojazdów o napędzie antygrawitacyjnym, a inni zwykłą podstawę chłodni kominowej. Na miejsce dojeżdżamy nieco okrężna drogą. Mijamy ruiny elektrowni. Suniemy po śniegu, mając po obydwu stronach dawne poniemieckie hale fabryki. Łatwiej się jedzie po śladach terenowych aut, którymi wcześniej przejechała część uczestników Zjazdu. To miejsce o każdej porze roku przypomina ponure sceny z polskiego thrillera „Pora Mroku”. Dookoła dziwne budowle. Ruiny dawnych szybów, pawilony, których dachy porastają drzewa, okopy, bunkry, zapory przeciwczołgowe. Wyżej na zboczu góry, dokąd prowadzi dobra, betonowa niemiecka, droga; znajdują się betonowe silosy. Dzisiaj w programie mamy penetrację fragmentu tunelu, który znajduje się przy „muchołapce”. Wszyscy są chętni aby tam wejść, także przedstawiciele lokalnych mediów.

            – Miejsce, do którego wejdziemy zostało niedawno przez nas odkryte- oznajmia Darek Kwiecień- na wiosnę chcemy zbadać je dokładnie. Ten tunel wygląda na obiekt techniczny i prawdopodobnie był wyłożony instalacją elektryczną.

            Przeciskamy się przez wąski otwór w ziemi. Wewnątrz sucho, tylko woda zebrała się w jednej z odnóg. Korytarz na tyle wygodny, że można stać w nim swobodnie. Gdzieniegdzie są otwory w suficie oraz sterty gruzu na podłodze. Idąc zastanawiam się, ile jeszcze jest takich miejsc, które czekają na swoich odkrywców i które w końcu odsłonią przed śmiałkami rąbek tajemnicy. Chodnik ma kilkadziesiąt metrów. Jest częściowo zasypany. Wychodzimy przez górny otwór. Wyglądamy jak grupa Wehrwolfu, udająca się z kryjówki na akcję dywersyjną. Pan Krzysztof Szpak oznajmia nam, że teren ten również należy do niego i nie będzie w przyszłości już problemu z eksploracją.

            Po powrocie z Ludwikowic krótka przerwa na posiłek. Kuchnia polowa zdaje egzamin i gorąca grochówka pozwala zapomnieć o mrozie. Inni uczestnicy przygotowali mniej subtelne atrakcje, które w połączeniu z ogórkami w occie poprawiają atmosferę wzajemnego braterstwa. Zimno daje się we znaki, ale chyba nikt z tego powodu nie narzeka. Czekają nas kolejne atrakcje, a mianowicie projekcja filmu i prelekcje wewnątrz kompleksu Włodarz.

            Włodarz jest największym odkrytym obiektem należącym do Riese. Jego korytarze przypominają labirynt w kształcie szachownicy. Część tych podziemi jest zalana wodą. Nazwanie obiektu „kwaterą Hitlera” jest dobrym chwytem marketingowym, ale i bez tego jest wart obejrzenia. My udajemy się wraz z całą grupą do jednej z sal, specjalnie przygotowanej na różnego rodzaju prezentacje. Po chwili wszystkie siedzenia są zajęte. Otacza nas zewsząd lita skała, z której gdzieniegdzie kapie woda. Strop jest wysoko- ma się wrażenie, iż siedzimy w nawie głównej jakieś tajemniczej świątyni. Ale zamiast misteriów- oglądamy film. Kolejny obraz o Riese, o tajemnicach pozostawionych w Górach Sowich oraz o licznych hipotezach, które tylko potęgują naszą wyobraźnię.

            Po filmie prelekcja. Najpierw wygłasza ją Jerzy Cera. To osoba znana nie tylko poszukiwaczom tajemnic, ale i badaczom zajmującymi się najnowszą historią regionu. Jerzy Cera pochodzi z Krakowa. Jest autorem kilku map oraz książek. Wszystko oscyluje wokół Kompleksu. Jerzy Cera zajmuje się tym od dawna. Bywał w Riese już na początku lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Dzisiaj jest tutaj jako gość honorowy Zjazdu. Mówi ciekawie i zwięźle- jak to wojskowy. Nie lekceważy żadnej z hipotez, dzieli się ze słuchaczami swoimi uwagami dotyczących różnych szczegółów.

            – Nie wierzę w to, że nie ma żadnej dokumentacji dotyczącej Riese- mówi- taka dokumentacja gdzieś istnieje, jeśli nie w jednym, to w kilku egzemplarzach.

            Jerzy Cera jest rzeczowy w słowach. Każda jego wypowiedź stanowi tło do nieznanej całości, której on poświęca swój czas. Jego tropami podążają niektórzy ze słuchaczy. Mapa obiektów Riese, dostępna w regionie oraz na aukcjach internetowych pomaga poszukiwaczom penetrować teren.

            – Aby coś znaleźć, trafić na jakiś ślad, to nie należy chodzić po szlakach – mówi jeden z uczestników- chyba że masz stare mapy niemieckie z naniesionymi ścieżkami. Wszystko po 1945 roku. Niszczył czas i ludzie.

            – Ale chyba wszystkiego nie zniszczył?- pytam.

            – Nie, ale to co nie zniszczone, to jest ukryte i Oni tego dobrze pilnują.

            Owi „Oni” to tak zwani „strażnicy Riese”, o których raz po raz się słyszy. Nie każdy jednak o tym mówi. Z opowieści o tajemnicach Gór Sowich wyłania się obraz wojny, sensacji, horroru, science- fiction i zwykłej ludzkiej fantazji.

            – Dopóki się raz definitywnie tego nie przekopie, to zawsze będą hipotezy i legendy- powiedział mi kiedyś pewien badacz nazistowskiego okultyzmu; tematu, którym dzisiaj zajmuje się Darek Kwiecień, zaraz po wystąpieniu Jerzego Cery.

            Darek wyrastał w atmosferze Riese. To determinuje do pewnych postaw. O tym Darek właśnie mówi. Mówi też o wpływie mistyki na politykę i na technikę. Jego wypowiedzi są bardzo eklektyczne- śmiało przeskakuje z tematu na temat. Większość rzeczy, które słyszę jest niedostępna w książkach. Wyjątek stanowi Igor Witkowski, któremu Riese zapewniła dorobek literacki oraz popularność. Ale Darek szuka śladów tropiąc takie organizacje podległe SS jak Lebensborn i Ahnenerbe. Mówi o eugenice i genetyce. W tym widzi sedno nazistowskich tajemnic, których epicentrum znajduje się być może w miejscu, w którym przebywa teraz kilkadziesiąt ludzi, gotowych na przygodę z historią oraz na konfrontację z nieprzewidzianymi okolicznościami.

            Dzień I Międzynarodowego Zjazdu Eksploratorów Riese mija szybko wypełniony programem. Pozostał jeszcze ostatni jego punkt – zwiedzanie sztolni. My już jednak musimy jechać. Na dworze mrok. Szok termiczny po wyjściu z korytarzy, w których było 7 stopni ciepła, do rzeczywistości zimowej przy minus 10 stopniach. Ostatni talon na posiłek i aplikujemy sobie po zimnej kiełbasie. Potem już tylko powrót z tej „Krainy Mroku” do rutynowej rzeczywistości. Opuszczamy obiekt i urocze Góry Sowie. Droga i okolica tonie w mrokach bieli i ciszy. Jakoś tak samo się nasuwa pytanie w głowie, co się działo tutaj 19 stycznia 1944 i 1945 roku? Jak wyglądał wtedy ten dzień? Jeśli kiedykolwiek się dowiemy, to czy nadal tutaj będzie Polska, czy już lenno niemieckie zwane euroregionem?

Do Wrocławia mamy 80 kilometrów.

Autor: Tomasz J. Kostyła