Niezależna Gazeta Obywatelska

Rozwój hutnictwa i przemysłu, z jakim mieliśmy do czynienia pod koniec XVIII i na początku XIX w., to także istotny okres dla rozwoju hutnictwa w Ozimku. Po produkcji nastawionej na wyroby wykorzystywane w wojskowości przyszedł czas na produkcję cywilną. Specjalnością ozimskiej huty stały się żelazne mosty. W 1795 r. wyprodukowany został najstarszy na kontynencie (wyłączając Wielką Brytanię) żelazny most na rzece Strzegomce, umiejscowiony w Łażanach, w gminie Żarów, na Dolnym Śląsku. Mosty z Ozimka trafiały do głównych miast ówczesnych Prus. Na miejscu (w Ozimku) do dnia dzisiejszego pozostał most łańcuchowej konstrukcji, oddany do użytku w 1827 r. będący współcześnie jednym z najstarszych tego typu zabytków na świecie. Konstruktorem mostu był Karl Schottelius. Warto wspomnieć, że w minionym roku most został ponownie udostępniony po generalnym remoncie i obecnie stanowi wizytówkę gminy Ozimek.

Pomysł wpisania zabytkowego mostu w Ozimku na prestiżową listę pomników historii wysunął Tomasz Strzałkowski, Radny Powiatu Opolskiego i mieszkaniec Ozimka. – „Renowacja i przywrócenie należytego blasku mostowi w Ozimku uczyniły z niego nie tylko turystyczno-historyczną wizytówkę naszej gminy ale również i regionu. Wykonane prace doceniane są w kolejnych konkursach. Istotnym jest, aby włożony trud i poniesione nakłady przełożyły się na wypromowanie mostu, jako prawdziwego znaku firmowego, który dodatkowo obok krasiejowskich dinozaurów stałby się magnesem przyciągającym turystów. Osiągnięciu tego celu służyć może szereg działań i inicjatyw. Jedną z nich może być podjęcie starań o uznanie naszego zabytku pomnikiem historii” – twierdzi Strzałkowski, który zaraził pomysłem również władze Gminy Ozimek.

Pomnik historii to jedna z czterech form ochrony zabytków, przewidziana w ustawie z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Ta forma ochrony zabytków stosowana jest od 1994 r. Do dnia dzisiejszego za pomniki historii uznanych zostało 48 miejsc i obiektów. Na liście obiektów znajdują się zabytki o pierwszoplanowym znaczeniu dla historii, kultury i dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Wymienić można chociażby osadę w Biskupinie, pole bitwy pod Grunwaldem, jasnogórski klasztor, czy kopalnię soli w Wieliczce. Na liście pomników historii znaleźć możemy również dwa obiekty zabytkowe znajdujące się na Opolszczyźnie. Pierwszym z nich jest Góra Świętej Anny – komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy, uznana za pomnik historii w 2004 r. Drugim, zespół kościoła farnego pw. św. Jakuba Starszego Apostoła i św. Agnieszki Dziewicy i Męczennicy w Nysie, będący pomnikiem historii od 2011 r. Na podpis Prezydenta RP oczekuje natomiast układ staromiejski w Paczkowie. Z tego co jest mi wiadomo, starania o uzyskanie tego nobilitującego statusu podjęto też w przypadku kościoła w Małujowicach koło Brzegu, zespołu pocysterskiego w Jemielnicy oraz założenia staromiejskiego Byczyny.

Aby obiekt został uznany za pomnik historii musi spełniać przesłanki ustawowe. – „Przede wszystkim musi stanowić zabytek nieruchomy wpisany do rejestru zabytków oraz musi posiadać szczególną wartość dla kultury. Z uwagi na niedookreślony charakter drugiego z wymogów, Rada Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury wydała  rekomendowane do stosowania opracowanie: „Kryteria i procedury uznawania obiektu za Pomnik Historii”. Wskazano w nim, że aby dany zabytek nieruchomy spełniał wymagane kryteria powinien równocześnie m.in.: mieć znaczenie ponadregionalne, posiadać dużą wartość historyczną, naukową i artystyczną, mieć znaczenie dla polskiego dziedzictwa kulturalnego, zachować pierwotną kompozycję przestrzenną albo ulec jedynie nieznacznym przekształceniom, być należycie wyeksponowanym w przestrzeni miejskiej lub krajobrazie i zachować  pierwotne relacje z otoczeniem i być dobrze zachowanym lub w stanie pozwalającym na jego rewaloryzację” – wylicza Strzałkowski, z wykształcenia prawnik. – „W moim przekonaniu most w Ozimku spełnia te wymogi i mam nadzieję, że nasza inicjatywa spotka się z pozytywną opinią ze strony Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego” – dodaje.

Uzyskanie statusu pomnika historii poprzedzone jest długotrwałą i wieloetapową procedurą. Zgłoszenie kieruje się do Generalnego Konserwatora Zabytków, za pośrednictwem i po zaopiniowaniu przez właściwego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Następnie wniosek trafia do ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego, który przekazuje zgłoszenie do Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie, który weryfikuje dane zawarte w dokumentacji i wydaje opinię co do zasadności wniosku. Po uzyskaniu tejże opinii, kolejno stanowisko zajmuje Rada Ochrony Zabytków. Ostatnim etapem jest wniosek ministra skierowany do Prezydenta RP. Głowa państwa wydaje stosowne rozporządzenia. Wieloetapowa procedura, zakończona wydaniem specjalnego rozporządzenia Prezydenta RP z pewnością zwiększa rangę finalnej decyzji, tym bardziej, że planowane jest ustanowienie specjalnego funduszu na ochronę konserwatorską tych wyjątkowych dla polskiego dziedzictwa obiektów. – „Pomimo niełatwej procedury, uważam, że warto aby władze gminy podjęły ten wysiłek. Uznanie naszego mostu za pomnik historii z całą pewnością przysporzyłoby splendoru temu, najcenniejszemu w gminie zabytkowi” – mówi NGO zdeterminowany do działania Tomasz Strzałkowi.

Dodajmy, że most w Ozimku ma duże szanse zostać laureatem prestiżowego konkursu „Zabytek Zadbany” organizowanym pod patronatem Generalnego Konserwatora Zabytków, który jeszcze w marcu zostanie rozstrzygnięty. Trzymamy kciuki!

 

Autor: Tomasz Kwiatek