Niezależna Gazeta Obywatelska

Alexis Langer (1825 – 1904) był jednym z najbardziej znanych śląskich architektów. Urodził się 2 lutego 1825 r. w Oławie w rodzinie ewangelickiej. W młodości uczył się u mistrzów murarskich w Oławie i Kłodzku, a w latach 1845–1846 kształcił się Królewskiej Szkole Sztuk, Budownictwa i Rzemiosła we Wrocławiu. Rodziców Langera nie było stać na naukę syna i nigdy nie zrobił on matury i nie mógł studiować architektury. Był praktycznie samoukiem. W 1848 r. w Kłodzku uzyskał tytuł mistrza murarskiego. Około 1850 r. udał się w podróż do Niemiec, gdzie zachwycił się architekturą gotycką Niemiec, co zaważyło na jego artystycznym kierunku. W 1848 r. rodzina Langera przeniosła się do Wrocławia, gdzie do 1852 r. Alexis kształcił się praktykując u boku wrocławskich architektów i dojrzewał artystycznie. Pierwszym ważnym, zrealizowanym w 1853 r., projektem Langera była kamienica na rogu ulicy Krupniczej i Włodkowica we Wrocławiu. Realizacja ta przyniosła architektowi uznanie. Uwagę na wrocławskiego samouka zwrócił również biskup katolicki Heinrich Förster, który zlecił mu zbudowanie kaplicy cmentarnej. Odtąd Langer zaczął ściśle współpracować z biskupem (dlatego również, że był on niezależny od państwa niemieckiego i mógł zatrudnić architekta, który nie miał ukończonych studiów), a w 1858 r. sam przeszedł na katolicyzm.

Alexis Langer był twórcą działającym przede wszystkim w zakresie architektury sakralnej. Większość zaprojektowanych przez niego kościołów znajduje się na Śląsku – we Wrocławiu, Wałbrzychu, Katowicach, Bielawie, Legnicy, ale niektóre są też w Wielkopolsce a nawet na Kujawach. Z jego świeckich realizacji wart uwagi jest m.in. ratusz w Ząbkowicach Śląskich w woj. dolnośląskim i pałac (przebudowa) Kurta von Ohlau w Osieku Grodkowskim w woj. opolskim. Pierwszą sakralną realizacją wrocławskiego architekta był kościół w Tułach koło Kluczborka (woj. opolskie). Kościół w Tułach był też jedną z nielicznych w twórczości A. Langera realizacji, podczas której dysponował on znacznymi funduszami pozwalającymi na urzeczywistnienie marzeń o idealnej świątyni – hymnu chwalebnego ku czci Boga. Potem zaprojektował również kościoły w pobliskim Wołczynie (1859-1861) i Smogorzowie (1861-1893) w woj. opolskim. Katowice kościół Mariacki Osiek Grodkowski. Momentem przełomowym w karierze Langera był udział w konkursie na kościół wotywny w Wiedniu, gdzie w 1855 r. otrzymał wyróżnienie, które przyniosło mu sławę i uznanie. W 1862 r. na zlecenie biskupa Heinricha Förstera zaprojektował kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny (tzw. Mariacki) w Katowicach, które jeszcze wtedy nie miały praw miejskich.

20 listopada 1870 r. biskup Förster poświęcił świątynię. Pierwotny projekt Langera zakładał trójnawową bazylikę na planie krzyża łacińskiego, jednak ograniczone fundusze nielicznych wiernych i pośpiech stały się przyczyną zmiany projektu na skromniejszy. Zamiast naw bocznych zbudowano rząd niskich kaplic, połączonych przejściami w przyporach. Główna bryła świątyni to nawa główna z krótkim transeptem i wieloboczne prezbiterium, do którego przylega zakrystia. Na piętrze przy prezbiterium znajduje się oratorium. Od strony frontalnej kościół posiada 71 metrową oktagonalną wieżę, zdobioną w stylu typowego dla Langera neogotyku z wpływami szkoły nadreńskiej. Wieżę poprzedza duża kruchta na rzucie połowy sześciokąta; dwie mniejsze kruchty znajdują się przy bocznych wyjściach na ramionach transeptu. Obiekt wzniesiono z cegły z okładziną z piaskowca w formie bloczków z detalem architektonicznym z piaskowca. W tym samym 1862 r. Langer rozpoczął realizację największego swojego projektu – kościoła pw. św. Michała we Wrocławiu. Budowla ta miała być w zamyśle jej fundatora biskupa Förstera monumentalną manifestacją katolicyzmu na Śląsku. Prace przy budowie szły sprawnie do 8 maja 1868 r., kiedy to doszło do katastrofy budowlanej – zawaliła się jedna z wież świątyni, co spowodowało utratę zamówień ze strony wrocławskiego kościoła na wiele lat. Alexis Langer został oskarżony i stanął przed sądem. Ta sprawa nie załamała jednak jego kariery. Architekt intensywnie pracował do późnych lat. W ostatnim okresie życia stworzył m.in. projekty kościołów w Wałbrzychu, Obornikach Śląskich, Legnicy i Rawiczu. Zmarł we Wrocławiu 21 września 1904 r. w wieku 79 lat. Został pochowany przy prezbiterium zaprojektowanej przez siebie kaplicy św. Wawrzyńca na dawnym cmentarzu katedralnym we Wrocławiu. Jego grób nie zachował się do naszych czasów. Pozostawił po sobie wspaniałe obiekty, które są ważnym elementem dziedzictwa kulturowego Śląska.

Autor: Fundacja „Dla Dziedzictwa”