Niezależna Gazeta Obywatelska

Niezależne Zrzeszenie Studentów to organizacja, która w zeszłym roku obchodziła swoje 30. urodziny. W Opolu struktury Zrzeszenia istniały w Wyższej Szkole Pedagogicznie i Wyższej Szkole Inżynierskiej. Dziś trudno dotrzeć do archiwalnych dokumentów z tamtego okresu. Zresztą nie jest to tylko problem lokalny, ale całego kraju. Stan wojenny, represje wobec działaczy opozycji oraz działania operacyjne SB spowodowały, że archiwalia z tamtego okresu uległy rozproszeniu lub zniszczeniu.

W minionym tygodniu dr Mariusz Patelski przekazał do Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego archiwum organizacyjne NZS przy WSP w Opolu. W zbiorze tym znajdują się unikatowe dokumenty i prasa drugiego obiegu z lat 1980-1981. Zdecydowana większość materiałów dotyczy dziejów Opola i Śląska Opolskiego. Obok korespondencji prowadzonej przez Komitet Uczelniany NZS z władzami uczelni, znajdują się tam materiały wytworzone przez różne struktury regionalnej „Solidarności” (MKZ Opole, „Solidarność” nauczycielska i inne) oraz prasa i wydawnictwa Zrzeszenia (m.in. „Aneks”, „Opolitechnik”, „Katharsis” oraz „Biuletyn Informacyjny” i „Biuletyn Strajkowy”). W przekazanym zespole odnaleźć można także dokumenty i wydawnictwa z różnych ośrodków akademickich kraju. Szczególnie obszerne są teczki z materiałami pochodzącymi z Krakowa, Łodzi, Warszawy i Wrocławia. Na uwagę zasługują szczególnie komunikaty władz krajowych Zrzeszenia oraz długie ciągi czasopism studenckich i związkowych (m.in. prasa wrocławska: „No więc”, „O co chodzi”, „Co słychać”, „CDN” oraz „Komunikat”).

Losy archiwum pierwszego NZS były równie burzliwe jak czasy w jakich powstawało. Po wprowadzeniu stanu wojennego, funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa szantażem i represjami wymusili na działaczach Zrzeszenia oddanie dokumentów organizacyjnych. Po przełomie 1989 r. członkowie tzw. drugiego NZS podjęli skuteczną akcję, której celem było odzyskania zagrabionego archiwum. W akcji tej szczególne zasługi położyła Iwona Niedojadło – przewodnicząca Zrzeszenia i Radna Miasta Opola w początkach lat 90. ubiegłego wieku.

Przez następne lata dokumentacja była przechowywana i porządkowana w Instytucie Historii UO oraz udostępniana studentom. W oparciu m.in. o te materiały powstała publikacji „Niezależne Zrzeszenie Studentów w Opolu 1980-1990” pióra dra Mariusza Patelskiego, były przewodniczący reaktywowanego NZS WSP w 1989 r.. Książka unikalna, w której opisano środowisko akademickie w latach 80. i 90. XX w. w Opolu. Jak zapowiada opolski historyk kolejny zbiór dokumentów, dotyczący drugiego NZS z lat 90., także niedługo trafi do biblioteki. – Wciąż niestety brakuje wielu dokumentów z czasów drugiego NZS, paradoksalnie dysponujemy większą ilością materiałów dotyczących pierwszego Zrzeszenia. Cały czas szukam materiałów organizacji oraz działaczy, którzy przekażą lub wypożyczą swoje archiwa domowe – apeluje do dawnych działaczy Patelski, który zapewnia, że osobiście skseruje dokumenty, jeśli ktoś nie zechce pozbywać się pamiątkowych dokumentów. Cennym uzupełnieniem mogą być także wspomnienia i relacje z czasów studenckich.

Przekazane w ubiegłą środę materiały, po uprzednim zarejestrowaniu i opracowaniu, będą udostępniane zainteresowanym w czytelni Międzyinstytutowej Biblioteki Politologii, Filozofii i Socjologii (ul. Katowicka 30). Niewykluczone, że dokumenty zostaną także wykorzystane do opracowania specjalnej wystawy obrazującej dzieje studenckiej organizacji w Opolu. Do sprawy jeszcze wrócimy.

Autor: Tomsz Kwiatek, przewodniczący NZS UO w latach 1999/2000