Niezależna Gazeta Obywatelska

Od początku 1595 r. w Krakowie trwały rokowania pomiędzy królem Zygmuntem III Wazą, hetmanem Janem Zamoyskim i Cyrylem Terleckim w sprawie unii, której gorącym orędownikiem był kaznodzieja, jezuita Piotr Skarga. Na sejmie w lutym król wyraził zgodę na wszystkie żądania poza zwiększeniem liczby miejsc w senacie dla biskupów prawosławnych, tłumacząc to koniecznością przedłożenia sprawy w sejmie. 23 grudnia 1595 r. w Brześciu Litewskim odbyło się uroczyste odczytanie listu biskupów ruskich, w którym prosili o przywrócenie jedności Kościołów – Wschodniego i Zachodniego. Przebieg uroczystości opisał Cezary Baroniusz w Annales Ecclesiastici. Posłanie w językach ruskim i łacińskim odczytał kanonik wileński, Ostafiej Wołłowicz. W imieniu papieża Klemensa VIII przemawiał kardynał Sylwiusz Antoniani, który oświadczył, że Ojciec Święty jest gotowy przyjąć metropolitę, biskupów i cały naród ruski do wspólnoty kościelnej. Następnie Hipacy Pociej, po nim Cyryl Terlecki, w imieniu wszystkich hierarchów ruskich złożyli po łacinie i po rusku wyznanie wiary zgodnie z obrządkiem greckim oraz przysięgę. Po przemówieniu papieża, który wyraził radość z powrotu Rusinów na łono Kościoła katolickiego, po czym pobłogosławił obecnych i naród ruski. Tego samego dnia Klemens VIII wydał bullę Magnus Dominus et laudabilis nimis, w której oznajmił jedność Kościoła. Na pamiątkę wydarzenia papież rozkazał wybić złote i srebrne medale z napisem Ruthenis receptis.

Unia brzeska miała na celu podporządkowanie Kościoła prawosławnego jurysdykcji papieskiej na terenach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, przy zachowaniu przez Kościół prawosławny dotychczasowego obrządku. Za unią opowiedziała się większość hierarchii prawosławnej, w tym metropolita kijowski i halicki Michał Rahoza. Przeciwko unii było dwóch biskupów prawosławnych, za unią opowiedziało się sześciu biskupów. Część wiernych prawosławnych na czele z ruskim kniaziem Konstantym Ostrogskim nie zaakceptowała warunków unii. W tym samym, 1596 r., został zwołany Sobór prawosławny, w skład którego weszli przeciwnicy unii na czele z biskupem przemyskim Michałem Kopysteńskim oraz biskupem lwowskim Gedeonem Bałabanem. Sobór ten potępił akt unii z Kościołem rzymskokatolickim i pozbawił hierarchów, którzy do niej przystąpili, święceń biskupich. Zaogniający się konflikt wkrótce pchnął przeciwników unii do przymierza z Księstwem Moskiewskim. W wyniku unii powstał Kościół unicki. Unici zobowiązali się uznać dogmaty Kościoła katolickiego i zwierzchnictwo papieża, w zamian za to zachowali swój obrządek, kalendarz juliański i organizację kościelną. W 1620 r. zwierzchnictwo papieża uznał również kościół ormiański w Polsce.

Oprac. TK