Niezależna Gazeta Obywatelska

Maria Stanisława Konopnicka z domu Wasiłowska, ps. Jan Sawa, Marko, Jan Waręż urodziła się 23 maja 1842 r. w Suwałkach. Była polską poetką i nowelistką okresu realizmu, krytykiem literackim, publicystką, tłumaczką i działaczką na rzecz praw człowieka.

Była córką Józefa Wasiłowskiego i Scholastyki z Turskich. W 1849 r., kiedy Maria miała siedem lat, rodzina Wasiłowskich przeniosła się do Kalisza i zamieszkała na Warszawskim Przedmieściu, w mieszkaniu na parterze pałacu Puchalskich przy dzisiejszym pl. Jana Kilińskiego 4. Matka Marii Konopnickiej zmarła w 1854 r. Ojciec Marii był prawnikiem, obrońcą Prokuratorii Generalnej i Patronem Trybunału cywilnego, znawcą i miłośnikiem literatury. Wychowywał córki w tradycji chrześcijańskiej, bez kobiecego wpływu. Atmosfera powagi, żarliwego patriotyzmu i surowych nauk moralnych miała duży wpływ na Marię. W latach 1855–1856 uczyła się z siostrą na pensji u sióstr sakramentek w Warszawie i tam zetknęła się z Elizą Pawłowską, późniejszą Orzeszkową. Przyjaźń ich, scementowana wspólnymi zainteresowaniami literackimi, przetrwała całe życie Marii. Jedyny brat Marii – Jan, student politechniki w Liege, poległ 19 lutego 1863 r. w powstaniu styczniowym pod Krzywosądem, w pierwszej bitwie oddziału, w którym służył.

Maria Konopnicka wyszła za mąż we wrześniu 1862 r. W czasie dziesięciu lat małżeństwa urodziła ośmioro dzieci, dwoje z nich zmarło zaraz po urodzeniu. W 1876 r. poetka rozstała się z mężem. W 1877 r. zamieszkała z dziećmi w Warszawie. Pracowała jako korepetytorka. W 1878 r. Konopnicka zaczęła uczestniczyć w konspiracyjnych i jawnych akcjach społecznych. W latach 1884-1886 redagowała pismo dla kobiet „Świt”, próbując zradykalizować jego program, wywołała sprzeciw opinii zachowawczej i cenzury. W 1889 r. poznała malarkę i sufrażystkę Marię Dulębiankę – były nierozłączne przez następne dwadzieścia lat. Na 25-lecie pracy pisarskiej (1903) Konopnicka otrzymała w darze narodowym dworek w Żarnowcu koło Krosna. Taki dar narodowy był najwyższym wyróżnieniem dla pisarza w czasach zaborów. W historii Polski tylko Henryka Sienkiewicza i Marię Konopnicką spotkał taki zaszczyt.

Konopnicka współpracowała z wydawnictwami, prasą krajową, organizacjami społecznymi trzech zaborów, a także uczestniczyła w międzynarodowym proteście przeciwko prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni (1901–1902). Brała udział w walce o prawa kobiet, akcji potępiającej represje władz pruskich, w pomocy na rzecz więźniów politycznych i kryminalnych. Jest autorką słów Roty, którą opublikowała w 1908 r.

Maria Konopnicka debiutowała w1870 r. w „Kaliszaninie” wierszem Zimowy poranek. Cykl lirycznych wierszy „W górach” zamieścił w rok później „Tygodnik Ilustrowany”. Bardzo szybko jej twórczość poetycka przepełniona patriotyzmem i szczerym liryzmem, stylizowana „na swojską nutę” zdobyła powszechne uznanie. W latach 1881, 1883 i 1886 ukazały się trzy kolejne serie jej poezji. W latach 1884–1887 redagowała pismo dla kobiet „Świt”. Współpracowała z tygodnikiem emancypantek „Bluszcz”. Pierwszy tomik Poezji wydała w 1881 r., następne ukazywały się w latach: 1883, 1887, 1896.

Nowele pisała od początku lat 80. XIX w. aż do śmierci. Zaczęło się od dziennikarskich doświadczeń Konopnickiej, w czasie redagowania przez nią „Świtu”. Początkowo czerpała inspiracje z doświadczeń Prusa, Orzeszkowej, a następnie rozwinęła własne pomysły w dziedzinie małych form. Nowela Dym opublikowana została w 1893 r.

Maria Konopnicka zajmowała się także krytyką literacką, którą uprawiała od 1881 r. początkowo na łamach „Kłosów” „Świtu”, „Gazety Polskiej”, „Kuriera Warszawskiego”, następnie w wielu innych pismach. Do 1890 r. przeważały artykuły recenzyjne o tekstach współczesnych autorów polskich i zagranicznych. Konopnicka jest znana z części swojego dorobku obejmującego prozę i tworzonego dla dzieci. Utwory Konopnickiej dla dzieci ogłaszane od 1884 r. eliminujące natrętny dydaktyzm, rozbudzające wrażliwość odbiorców były nowością w tej dziedzinie pisarstwa. Już jako znana pisarka Konopnicka powróciła do wspomnień z lat dzieciństwa spędzonych w Suwałkach. Poświęciła im dwa utwory: Z cmentarzy i Anusia. Utwory Konopnickiej zawierają protest przeciwko niesprawiedliwości społecznej oraz ustrojowi niosącemu ucisk i krzywdę. Nacechowane są patriotyzmem, liryzmem i sentymentalizmem.

Maria Konopnicka zmarła na zapalenie płuc 8 października 1910 r. we Lwowie. Została pochowana 11 października 1910 r. na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie w Panteonie Wielkich Lwowian (II rondo, 5 aleja). Pogrzeb, zorganizowany przez Marię Dulębiankę, stał się wielką manifestacją patriotyczną, w której udział wzięło blisko 50 000 osób. Popiersie nagrobne wykonała Luna Drexlerówna, na cokole wyryto fragment wiersza Konopnickiej Na cmentarzu:

…Proście wy Boga o takie mogiły,
Które łez nie chcą, ni skarg, ni żałości,
Lecz dają sercom moc czynu, zdrój siły
Na dzień przyszłości…

Zniszczone podczas II wojny światowej popiersie Konopnickiej zostało odtworzone w okresie powojennym. W lutym 1957 r. w domu Konopnickiej w Żarnowcu powołano muzeum Marii Konopnickiej.

Strona główna

http://www.portalwww.eu/pl/artykuly/2011/1/28/wyrozowana-zalotnica-maria-konopnicka-cz2/

Oprac. TK