Niezależna Gazeta Obywatelska

II powstanie śląskie wybuchło w nocy 19/20 sierpnia 1920 r. i trwało do 25 sierpnia 1920 r. Jego genezą były liczne akty terroru ze strony niemieckiej i zamieszki, a celem usunięcie z obszaru plebiscytowego niemieckich organów bezpieczeństwa oraz utworzenie mieszanej policji polsko-niemieckiej opartej na zasadzie parytetu. Powstanie objęło swym zasięgiem powiaty: katowicki, bytomski, toszecko-gliwicki, lubliniecki, pszczyński, raciborski, tarnogórski oraz część rybnickiego. Pojedyncze wystąpienia o charakterze antyniemieckim odnotowano także w okolicach Opola, Krasiejowa, Dobrodzienia, Raciborza i Koźla.

Zaraz po wezwaniu do walki wygłoszonym przez Wojciecha Korfantego, w poparciu dla działań powstańców rozpoczął się na Górnym Śląsku strajk generalny. Dowództwo Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, na czele którego stał Alfons Zgrzebniok, nakazało niezwłoczne rozpoczęcie działań bojowych w 5 okręgach wojskowych. Natychmiastowe zniszczenie na całym terenie sieci łączności sparaliżowało przeciwdziałanie niemieckie i przedwczesne wkroczenie wojsk okupacyjnych. Dowództwo drugiego powstania miało siedzibę w Dąbrówce Małej (obecnie dzielnica Katowic). W dniach 20–21 sierpnia 1920 r. ponad dwa tysiące powstańców opanowało cały powiat pszczyński. Na Górnym Śląsku powstańcy śląscy zdobyli w toku walk m.in. miejscowości: Katowice (ówczesne Szopienice, Dąbrówkę Małą, Janów, Nikiszowiec, Giszowiec, Ochojec), Mikołów, Murcki, Hołdunów, Dąbrówka Wielka, Brzozowice-Kamień, Piekary Śląskie, Miechowice, Bogucice i Bytom (opuszczony wkrótce przez powstańców na żądanie koalicji). W powiecie rybnickim powstańcy opanowali teren do linii Pszów – Wodzisław Śląski – Godów. Powstańcy śląscy nie zaatakowali większych miast, w których stacjonowały wojska alianckie, jednak, wzbudzając panikę wśród niemieckiej ludności, prowadzono walki w rejonie Mysłowic, Katowic-Wełnowca, Siemianowic, Łagiewnik, Maciejkowic, Chorzowa, Hajduk Wielkich i Nowego Bytomia. Rząd polski w Warszawie nie wspomógł powstania, ponieważ w tym czasie w pełnym toku znajdowała się rozpoczęta kontrofensywa polska przeciw nacierającej na Warszawę Armii Czerwonej (bitwa warszawska). W związku z tym, że 24 sierpnia Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku nakazała rozwiązać niemiecką Sicherheitspolizei, uznano, że należy zakończyć działania powstańcze, co nastąpiło 25 sierpnia 1920 r. Po II powstaniu Międzysojusznicza Komisja na miejsce policji niemieckiej wprowadziła mieszane jednostki polsko-niemieckie o nazwie Abstimmungspolizei – APO czyli „Policja Plebiscytowa”. Obiecano też ukaranie sprawców antypolskich napadów, które stały się genezą do wzburzenia polskiej ludności. Strona polska z kolei oficjalnie nakazała rozwiązać Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska i wydała odezwę do zaprzestania strajku. II powstanie śląskie to jedna z czterech zakończonych sukcesem polskich insurekcji.

Oprac. Tomasz Kwiatek