Niezależna Gazeta Obywatelska

Władysław Albert Anders urodził się 11 sierpnia 1892 r. w Błoniu. Był generałem broni Wojska Polskiego, Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych w latach 1944–1945.

Rodzice Andersa byli z pochodzenia Niemcami wyznania ewangelickiego. Władysław uczęszczał do warszawskiego gimnazjum realnego, następnie studiował 6 semestrów na Politechnice w Rydze. Od 1910 r. był w armii rosyjskiej – ukończył kawaleryjską szkołę oficerów rezerwy, a w 1911 r. zdał egzamin na chorążego rezerwy jazdy. Brał udział w I wojnie światowej, jako porucznik dragonów dowodził szwadronem. Podczas wojny został trzy krotnie ranny. W 1917 r. ukończył skrócony kurs Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu. Następnie brał udział w formowaniu oddziałów I Korpusu Polskiego, którymi dowodził gen. Józef Dowbor-Muśnicki. Po kapitulacji korpusu przed Niemcami wrócił do kraju i wstąpił do Wojska Polskiego. W 1919 r. był szef sztabu Armii Wielkopolskiej w powstaniu wielkopolskim. W wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. został dowódcą 15 Pułku Ułanów Poznańskich. W październiku 1921 r. rozpoczął studia w Wyższej Szkole Wojennej w Paryżu, a po powrocie do kraju w 1924 r. został szefem sztabu Generalnego Inspektora Kawalerii, gen. broni Tadeusza Rozwadowskiego. Podczas przewrotu majowego był szef sztabu wojsk rządowych, w latach 1928–1939 dowódcą Kresowej, a następnie Nowogródzkiej Brygady Kawalerii, z którą wyruszył na wojnę 1939 r. Przebijając się w kierunku Węgier, 29 września 1939 r. w okolicach Sambora, generał Anders, dwukrotnie ranny, dostał się do niewoli sowieckiej. 29 lutego 1940 r. został wywieziony przez NKWD do Moskwy i osadzony w centralnym więzieniu NKWD na Łubiance. Uwolniono go po podpisaniu traktatu Sikorski-Majski. Od 4 sierpnia 1941 r. był twórcą i dowódcą Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, a po ewakuacji latem 1942 r. dowódcą Armii Polskiej na Wschodzie i 2 Korpusu Polskiego, którym dowodził w kampanii włoskiej (Bitwa o Monte Cassino; Bitwa o Ankonę). Od 2 października 1944 r. do 5 maja 1945 r. pełniący obowiązki (wobec wzięcia do niewoli gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego) Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Ostro skrytykował decyzję o wybuchu Powstania Warszawskiego i ustalenia konferencji w Jałcie. Gen. Anders pozostał na emigracji w Londynie. Władze komunistyczne Polski w 1946 r. odebrały mu stopień generała i polskie obywatelstwo. Na emigracji kontynuował działalność polityczną, ukierunkowaną na zachowanie ciągłości konstytucyjnej Rządu Emigracyjnego w Londynie. W 1956 r. poprowadził w Londynie marsz 20 tysięcy polskich emigrantów. Zmarł w Londynie 12 maja 1970 r. dokładnie w 26. rocznicę bitwy pod Monte Cassino. Pochowany został, zgodnie z jego wolą wśród swoich żołnierzy na Polskim Cmentarzu Wojennym pod Monte Cassino we Włoszech. Cześć Jego Pamięci!

Oprac. Tomasz Kwiatek