Niezależna Gazeta Obywatelska

Hieronim Franciszek Konarski urodził się 30 września 1700 r. w Żarczycach Dużych. Był pisarzem, pedagogiem, publicystą, reformatorem szkolnictwa i założycielem Collegium Nobilium w roku 1740, pijarem, nazywanym patriarchą polskich pijarów.

Stanisław Konarski wcześnie stracił rodziców, po ich śmierci znalazł się pod opieką wuja Antoniego Czermińskiego. W 1709 r. oddany został do kolegium pijarskiego w Piotrkowie. W 1715 r. wstąpił do zakonu pijarów i rozpoczął nowicjat w Podolińcu, gdzie przez 7 lat związany jest ze sławnym w całej Polsce, bardzo zasłużonym Kolegium Pijarów. Specjalizował się w naukach humanistycznych – został nauczycielem składni i poezji, a także zajmował się pracą katechetyczną i filozofią. W 1722 r. wysłany został przez władze zakonne do Warszawy jako nauczyciel retoryki w tamtejszym kolegium pijarskim. W tych latach powstają jego pierwsze dzieła – cykl wierszy do Matki Boskiej – silnie stylizowanych i wzorowanych na Macieju Kazimierzu Sarbiewskim, twór naśladownictwa szkolnego, jak sam kiedyś o nich powie. Stanisław Konarski odkrywa wtedy czczość i bezwartościowość nauk, które pobierał. Dzięki pomocy wuja Jana Tarły wyjechał do Italii, gdzie ukończył rzymskie Collegium Nasarenum, którego rektorem w owym czasie był Paolino Chellucci. Konarski studiował również  m.in. we Francji i w Niemczech. W 1730 r. z inspiracji Józefa Andrzeja Załuskiego rozpoczął pracę edytorską nad zbiorem konstytucji i praw sejmowych – Volumina Legum. Po śmierci Augusta II popiera Leszczyńskiego i wydaje kilka dzieł politycznych, posłuje do Paryża zabiegając o poparcie dla Leszczyńskiego. W roku 1740 r. zakłada w Warszawie Collegium Nobilium. W swoim 4-tomowym traktacie politycznym O skutecznym rad sposobie (1760-1763) przedstawił błędy ustrojowe i dał zarys reformy państwowej. Konarski głównie zajmował się rozważaniami etycznymi. Napisał Mowę o kształtowaniu człowieka uczciwego i prawego obywatela. Człowiek porządny to taki, który nie występuje przeciwko honorowi, nie oszukuje, dotrzymuje słowa i szanuje prawo. Jedyną gwarancją tego zachowania jest religia, która nakłania do dobrego i odstrasza od złego, przekształca grzeszną naturę człowieka skalaną grzechem pierworodnym. Konarski jest także autorem Ordynacji wizytacji apostolskich, gdzie w części I znajduje się pierwszy zarys etyki zawodowej nauczyciela, a zagadnieniu wychowania podporządkowana jest m.in. retoryka i nauki szczegółowe. W 1771 r. został wyróżniony przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego medalem Sapere auso, czyli Temu, który odważył się być mądrym.

Stanisław Konarski zmarł 3 sierpnia 1773 r. i pochowano go w kościele o.o. pijarów przy ul. Długiej. Prochy Stanisława Konarskiego i innych pijarów zostały po powstaniu listopadowym usunięte przez Rosjan z kościoła przy ul. Długiej w Warszawie, gdy rosyjskie władze zaborcze przekazały kościół Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, skrycie pochowany w bliżej nieznanym miejscu, w zbiorowej, nieoznaczonej mogile na Cmentarzu Powązkowskim (miejsce mogiły wskazuje tablica z napisem: „w pobliżu tej tablicy spoczywają pod drogą cmentarną w nieoznakowanej mogile zbiorowej usunięci przez zaborcę z kościoła przy ul. Długiej po Powstaniu Listopadowym i tu skrycie pogrzebani księża pijarzy:… ks. Stanisław Konarski +1773 reformator szkolnictwa, wychowawca narodu polskiego … I wielu innych… Requiescant in pace” wmurowana z inicjatywy o. Innocentego Buby.

Oprac. TK