Niezależna Gazeta Obywatelska

Konstytucję 3 maja (właściwie Ustawa rządowa z dnia 3 maja) uchwalono 3 maja 1791 r. Konstytucja była ukoronowaniem wszystkiego co dobre i oświecone w polskiej historii i kulturze. Stanowi dzieło polskiej myśli politycznej. Była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po amerykańskiej z 1789 r.) nowoczesną, spisaną ustawą zasadniczą regulującą ustrój w państwie, co stanowiło rewolucję w dziejach polskiego systemu politycznego.

Konstytucja została zaprojektowana w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad systemu politycznego Rzeczpospolitej Obojga Narodów i jej złotej wolności szlacheckiej. Konstytucja przyznała władzę narodowi, stworzyła podstawy nowoczesnej monarchii konstytucyjnej z parlamentem i sprawnym rządem. Wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, łagodząc najgorsze nadużycia pańszczyzny. Zniosła zgubne instytucje, takie jak liberum veto i miała wyprzeć istniejącą anarchię. Uznawała katolicyzm za religię panującą i zapewniała swobodę wyznania. By wzmocnić jedność i bezpieczeństwo państwa, znosiła unię polsko-litewską na rzecz państwa unitarnego, tworząc oficjalnie Rzeczpospolitą Polską. W miejsce wolnej elekcji wprowadzono elekcję w ramach dynastii. Władzę ustawodawczą miał sprawować sejm głosujący większością i wybierany na dwuletnie kadencje. Co 25 lat zamierzano zwoływać sejm konstytucyjny mogący zmienić ustrój. Przyjęcie Konstytucji sprowokowało wrogość sąsiadów. Doszło do wojny, podczas której Polska przez pruskiego sprzymierzeńca Fryderyka Wilhelma została pokonana przez wojska rosyjskiej carycy Katarzyny II, która wsparła konfederację targowicką – zdradziecki spisek polskich magnatów przeciwnych reformom osłabiającym ich wpływy.

Po utracie niepodległości w 1795 r., przez 123 lata zaborów, konstytucja 3 maja przypominała o walce o niepodległość. Pamięć o niej przez pokolenia pomagała podtrzymać polskie dążenia niepodległościowe i marzenia o wolnym i sprawiedliwym państwie. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Święto Konstytucji 3 maja było obchodzone jako najważniejsze święto państwowe – zostało zdelegalizowane przez hitlerowców i komunistów. Powrócono do niego dopiero po obaleniu reżimu komunistycznego.

Autor: Tomasz Kwiatek