Niezależna Gazeta Obywatelska

Zespół kościoła farnego pw. św. Jakuba Starszego Apostoła i św. Agnieszki Dziewicy i Męczennicy w Nysie został nowym pomnikiem historii. To drugi obok Góry św. Anny pomnik historii w województwie opolskim. Nyski, gotycki kościół (od 2009 r. bazylika mniejsza) powstał w 2 etapach: przed 1392 r. (prezbiterium) i w latach 1424-1430. Budowano go na wzór katedry gnieźnieńskiej. Wnętrze i wystrój świątyni zmieniono w okresie baroku. Był kilkakrotnie niszczony w czasie zawieruch wojennych. Odbudowano go w latach 1889-1895 w stylu neogotyckim. Kolejny raz świątynia została zniszczona w marcu 1945 r. Odbudowano ją w latach 1957-1961 według projektu architekta Feliksa Kanclerza. Jest najcenniejszym zabytkiem w Nysie i jednym z ważniejszych w woj. opolskim. Wpis na listę pomników historii to zasłużona nobilitacja dla tego obiektu.

Pomnik historii to jedna z czterech form ochrony zabytków wymienionych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. Terminem tym określa się zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeniu dla kultury naszego kraju. Rangę pomnika historii podkreśla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporządzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W treści prezydenckiego rozporządzenia wyszczególnia się cechy danego zabytku świadczące o jego najwyższej wartości, określa się precyzyjnie jego granice i zamieszcza schematyczną mapkę obiektu. Do tego trudnego i niezwykłego uprzywilejowania można zgłaszać zabytek nieruchomy o znaczeniu ponadregionalnym, o dużych wartościach historycznych, naukowych i artystycznych, mający znaczenie dla polskiego dziedzictwa kulturalnego, utrwalony w świadomości społecznej i stanowiący źródło inspiracji dla kolejnych pokoleń.  Ponadto muszą  to  być zabytki, które:

– zachowały pierwotną kompozycję przestrzenną lub uległy nieznacznym przekształceniom,
– są jednorodne stylowo lub o czytelnych i zharmonizowanych ze sobą nawarstwieniach
– są należycie wyeksponowane w przestrzeni miejskiej lub krajobrazie i zachowały pierwotne
relacje z otoczeniem,
– są dziełami wybitnych twórców, np.: architektów, planistów, architektów krajobrazu,
– są dobrze zachowane lub w stanie pozwalającym na ich rewaloryzację,
 – są przedmiotem troski konserwatorskiej.

Kryteria i procedury uznania zabytku za Pomnik Historii dostępne są na witrynie internetowej Narodowego Instytutu Dziedzictwa www.nid.pl. Na prestiżowej liście zabytków uznanych przez Prezydenta RP za pomnik historii znajdują się obecnie 43 obiekty.

 Oprac. TK