Niezależna Gazeta Obywatelska

678 lat temu, 2 marca 1333 r. zmarł król Polski Władysław Łokietek. Jego panowanie nie było łatwe, a dzięki konsekwentnej polityce, zdolnościom i ambicji zdołał zjednoczyć Królestwo Polskie po okresie rozbicia dzielnicowego. Król Władysław stworzył fundament, na którym jego syn, Kazimierz Wielki, zbudował silne państwo.

Władysław Łokietek urodził się w 1260 r., w czasie największego rozdrobnienia Polski. Był trzecim synem Kazimierza, księcia Kujaw, Łęczycy i Sieradza, oraz jego trzeciej żony, Eufrozyny, córki księcia opolsko-raciborskiego. Kazimierz był jeszcze władca dużego księstwa, musiał je jednak podzielić pomiędzy synów. Władysławowi przypadła malutka dzielnica brzesko-kujawska. W 1288 r. odziedziczył Sieradz po bracie Leszku Czarnym. Kilkakrotnie starał się przejąć Kraków. W 1294 r. objął w posiadanie odziedziczoną po bracie Łęczycę. Po śmierci Przemysława II w 1296 r. i wygaśnięciu linii książąt wielkopolskich tamtejsi możni oddali władzę Łokietkowi. Zachęciło to księcia kujawskiego do podjęcia próby zjednoczenia kraju. Poza Wielkopolską dysponował także swoją częścią Kujaw, ziemią sieradzką i łęczycką oraz Pomorzem Gdańskim. Jako władca Wielkopolski przyjął tytuł „dziedzica Królestwa Polskiego”. Tytułu tego używał też Henryk głogowski, który rościł sobie pretensje do spuścizny po Przemyśle i któremu udało się zająć zachodnie krańce Wielkopolski. W tym czasie pojęcie „Królestwo Polskie” straciło, jak się wydaje, ogólnopolskie znaczenie, ograniczając się do dawnej dzielnicy Przemyśla II. W 1299 r. Wacław II, który nie zrezygnował z próby podporządkowania sobie całej Polski, uderzył na Łokietka, pokonał go i ponownie zobowiązał do złożenia sobie hołdu. W tej sytuacji Wielkopolanie wypowiedzieli Łokietkowi posłuszeństwo i dokonali elekcji Wacława. Nie mieli wyjścia. Groził im podbój ze strony króla czeskiego, wspieranego przez oddziały Małopolan. Gdyby tak się stało, Małopolanie osiągnęliby przewagę nad możnymi Wielkopolski. Ok. 1300 r. Łokietek stracił wszystko i musiał uchodzić za granicę. W tym czasie Wacław zjednoczył niemal całą Polskę i koronował się w Gnieźnie na króla. Jednak jego polityka zaczęła budzić niezadowolenie możnowładztwa. To niezadowolenie z rządów czeskich pozwoliło Łokietkowi na powrót do Polski. W 1305 r. po śmierci Wacława II, panowanie czeskie w Polsce przestało istnieć. Łokietkowi, który w 1304 r. wrócił do kraju, udało się opanować środkową Polskę, Kujawy, Pomorze Gdańskie i Małopolskę, nie zdołał jednak zająć Wielkopolski, gdzie uprzedził go Henryk głogowski. Poza władzą Łokietka pozostawały Śląsk, Mazowsze, w ziemi chełmińskiej rządzili Krzyżacy, a w ziemi lubuskiej – Brandenburczycy. W latach 1308-1309 Krzyżacy podbili Pomorze Gdańskie, a w 1311 r. mieszczanie krakowscy wypowiedzieli Łokietkowi posłuszeństwo i uznali za swego króla Jana Luksemburskiego, nowego władcę Czech. Bunt krakowski Łokietek stłumił, nie udało mu się obronić Pomorza. Mimo że w 1321 r. zwołany do Inowrocławia sąd papieski przyznał tę ziemię Polsce, na wiele lat pozostała ona pod władzą krzyżacką. Mimo to Królestwo Polskie się odradzało. W 1314 r. Wielkopolanie poddali się Łokietkowi. Pozwoliło mu to rozpocząć starania o koronę królewską. W 1318 r. uczestnicy wiecu zwołanego do Sulejowa uchwalili petycję do papieża z prośbą o pozwolenie na koronację ich władcy Władysława. Papież stanął wobec trudnej decyzji. Łokietek był jego sojusznikiem, do tronu polskiego jednak wysunął pretensje król czeski Jan. Dlatego też papież dyplomatycznie odpowiedział, że zgadza się na koronację, ale nie może ona naruszać niczyich praw. Aby więc nie prowokować króla czeskiego, Łokietek 20 stycznia 1320 r. koronował się w Krakowie, a nie w Gnieźnie, jak wszyscy jego poprzednicy. Koronacja miała ogromne znaczenie dla procesu jednoczenia państwa i wzmacniania władzy centralnej. Jego państwo obejmowało tylko część ziem dawnego Królestwa Polskiego. Pozostawało też w konflikcie z zakonem krzyżackim, Brandenburgią i Czechami. Łączyły natomiast Łokietka dobre stosunki z Węgrami i Litwą, mógł liczyć na poparcie papieża. Mimo to w momencie próby pozostał osamotniony. Ciąg konfliktów, jakie nastąpiły pod koniec jego panowania, zapoczątkował polsko-litewski atak na Brandenburgię (1326 r.). Zakończył się on militarnym sukcesem, lecz politycznie był klęską. Uderzenie wspólnie z poganami na kraj chrześcijański spowodowało chwilowe osamotnienie Polski na arenie międzynarodowej. Wykorzystali to Krzyżacy, atakując Kujawy. Wsparł ich Jan Luksemburski. Przy jego pomocy Krzyżacy zajęli ziemię dobrzyńską, król Czech natomiast zhołdował sobie większość księstw śląskich i Mazowsze. Od zupełnej klęski uratowała Polskę pomoc dyplomatyczna króla Węgier. W 1331 r. została wznowiona wojna polsko-krzyżacka. Mimo polskiego zwycięstwa pod Płowcami Krzyżacy zajęli Kujawy. Zawarto. rozejm. Obie strony zgodziły się na oddanie sporu polsko-krzyżackiego do rozsądzenia królom Czech i Węgier. Mediacji tej Łokietek już nie doczekał. Zmarł 2 marca 1333 r., a władzę objął jego syn Kazimierz Wielki.

 Oprac. TK