Niezależna Gazeta Obywatelska

Zagroda Wsi Pszczyńskiej, to ważne miejsce na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego. Położona jest wśród starego drzewostanu Zabytkowego Parku Dworskiego znajdującego się w centrum Pszczyny, w niedalekiej odległości od rynku, Muzeum Zamkowego i Zagrody Żubrów.

Skansen utworzono w 1975 r. na powierzchni 2 ha. W skład ekspozycji wchodzi 14 obiektów charakterystycznych dla lokalnego budownictwa drewnianego, pochodzących głównie z XIX w. Do kwietnia 2008 r. podlegał on Towarzystwu Ziemi Pszczyńskiej, a następnie został przejęty przez Agencję Rozwoju Promocji Ziemi Pszczyńskiej. Muzeum powstawało dzięki osobistemu zaangażowaniu amatorów – miłośników Ziemi Pszczyńskiej i kultury ludowej regionu chcących ratować pozostałości zabytkowych obiektów będących świadectwem kultury ludowej Ziemi Pszczyńskiej.

Muzeum zostało zaplanowane tak, aby odzwierciedlało zagrodę bogatego gospodarza, w której oprócz chałupy znajdują się także: spichlerz, stodoła, wozownia, młyn z wiatrakiem, szopa na siano i inne zabudowania gospodarcze. Wnętrza obiektów zostały zagospodarowane na ekspozycje przedstawiające wyposażenie chłopskiej izby, kuźni, masztalni (budynku, gdzie trzymano konie, czasem wozy, natomiast na strychu – siano) i wozowni. We wnętrzach tych przygotowano wystawy tematyczne prezentujące narzędzia wykorzystywane w warsztacie tkackim, rzemieślniczym czy stolarskim. Pokazano także zgromadzone różne rodzaje pojazdów konnych oraz urządzenia przydatne do przetwarzania zboża.

Najstarszym obiektem na terenie skansenu jest masztalnia z Wisły Wielkiej pochodząca z 1799 r. Ta oryginalna budowla składa się z dwóch części: część przednia – starsza jest przykładem konstrukcji wieńcowej, natomiast tylna – dobudowana później, prezentuje konstrukcję słupową. Do środka budynku prowadzi półkoliście zwieńczona brama wjazdowa. Dwuskrzydłowe drzwi wyposażone są w drewniany zamek o mechanizmie zapadkowym.

Centralnym obiektem pszczyńskiej zagrody jest chałupa z Grzawy z 1831 r. składająca się z czterech pomieszczeń i sieni po środku. W izbie paradnej wyeksponowano wiele zabytkowych obiektów, m.in. prasę do twarogu, malowaną skrzynię wianną i święte obrazy w tym św. Barbarę, patronkę górników. W drugiej izbie – sypialni, można zobaczyć z kolei zapierający dech w piersiach drewniany i polichromowany ołtarzyk domowy pokaźnych rozmiarów, a także łóżko z kulokami i kołyskę. Trzecie pomieszczenie służyło dawniej jako pokój starszych gospodarzy – dziadków. Jest to najskromniejsza izba w chałupie, lecz równie ciekawa jak dwie pozostałe. Zwiedzający mogą podziwiać tu malowaną szafę z XVIII w., kolekcję oryginalnych lamp naftowych oraz wystawę strojów Mikołajów – grupy kolędniczej.

Innymi ciekawymi obiektami Zagrody Wsi Pszczyńskiej są: niewielki młyn z wiatrakiem o metalowych skrzydłach, niegdyś służący do przygotowania pasz i kaszy; drewniana sześcioboczna studnia z daszkiem, brama – wiata z XIX w., pochodząca sprzed kościoła drewnianego z XVI w. w Golasowicach, spichlerz dworski z Czechowic z 1784 r., zrekonstruowana szopa na siano z Frydku, stodoła z Kobielic z 1811 r., młynek wietrzny z Zebrzydowic z 1907 r., z urządzeniem do mielenia w postaci drewnianego stojaka z żarnami, młyn wodny z Bojszów (obecnie karczma „Stary Młyn”), a także charakterystyczna dla regionu pszczyńskiego olbrzymia ośmioboczna stodoła z Kryr, w której znajduje się wystawa dawnych powozów. Wśród zebranych w niej eksponatów szczególną uwagę zwraca czarny, ozdobny karawan wiejski z Pawłowic.

We wrześniu 2012 r. rozpocznie się przebudowa i rozbudowa pszczyńskiego skansenu, która będzie kosztowała prawie 4 mln zł. Rozbudowa zakłada budowę czterech nowych obiektów (m.in. lokalu gastronomicznego, budynku usługowego z cukiernią), a także altany, gdzie znajdzie się miejsce na organizację imprez.

 Fundacja Dla Dziedzictwa