Major Zygmunt Szendzielarz „Łupaszko” pod Głubczycami [fotogaleria]

68 lat temu, wiosną na przełomie kwietnia i maja 1947 r. do młyna w podgłubczyckiej wsi Królowa (obecnie Królowe) przybył major Zygmunt Szendzielarz ps. „Łupaszko” – legendarny dowódca 5. i 6. Brygady Wileńskiej AK, należący do grona najbardziej znanych żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego, zarówno czasu II wojny światowej, jak i okresu powojennej walki z czerwonym okupantem.

Zygmunt Szendzielarz urodził się w małopolskim Stryju na kresowym Podkarpaciu w 1910 r. Zygmunt będąc chłopcem wiedział, że chce zostać żołnierzem. Imponowali mu starsi bracia, którzy walczyli w obronie Lwowa w 1919 r. Rudolf zginął w walce, Marian został odznaczony krzyżem Virtuti Militari (podczas II wojny światowej bił się pod dowództwem gen. Maczka w 1. Dywizji Pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie). Przyszły bohater ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej i Szkołę Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu, dzięki czemu został zawodowym oficerem Wojska Polskiego i służył w 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich. Już w pierwszych dniach kampanii wrześniowej 1939 r. udowodnił swoje zdolności dowódcze przeprowadzając bez strat dowodzony przez siebie szwadron przez Wisłę (reszta pułku została doszczętnie rozbita). Za ten czyn otrzymał krzyż Virtuti Militari. Po nieudanej próbie przedostania się na zachód włącza się w działania konspiracyjne na Wileńszczyźnie, gdzie dowodzi jednym ze szwadronów. W sierpniu 1943 r. z resztek rozbitego przez Sowietów oddziału „Kmicica” tworzy 5. Brygadę Wileńską AK. Za zgodą komendanta okręgu w lipcu 1944 r. nie poprowadził swojej brygady do wyzwalania Wilna w ramach operacji „Ostra Brama”. Wiedział, że Sowietom nie można wierzyć.

Gdy Wileńszczyzna i Kresy Wschodnie znalazły się pod sowiecką okupacją, pod koniec lipca 1944 r. udał się z niewielką grupą swoich żołnierzy na terytorium Polski powojennej. W kwietniu 1945 r. odtworzył na terytorium Białostocczyzny 5. Brygadę Wileńską AK. We wrześniu tego samego roku 5. Brygadę rozformowano, a jeden z jej szwadronów stał się zaczątkiem 6. Brygady Wileńskiej. W tym czasie „Łupaszko” udał się na Pomorze, gdzie podporządkował się komendantowi eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK. Już w kwietniu 1946 roku po raz kolejny odtwarza 5. Brygadę, tym razem w Borach Tucholskich.

Do oddziału „Łupaszki” zgłaszali się zazwyczaj młodzi partyzanci z Wileńszczyzny, którzy nie zamierzali rezygnować z walki o wolną Polskę, lub też tacy, którzy prześladowani przez aparat terroru komunistycznego nie mieli innego wyjścia, jak wstąpienie do oddziału leśnego. Nierzadko trafiali tam harcerze. Żołnierze majora Szendzielarza byli znakomicie zdyscyplinowani, umundurowani i uzbrojeni. Nie pito alkoholu. Każdy dzień rozpoczynał się i kończył wspólną modlitwą. Większość żołnierzy nosiła na piersi ryngraf z wizerunkiem Matki Boskiej Ostrobramskiej. Za rzeczy rekwirowane polskiej ludności płacono gotówką. Partyzanci cieszyli się zaufaniem ludności cywilnej. Akcje propagandowe i zbrojne miały na celu podtrzymanie oporu w społeczeństwie. Wierzono w rychły wybuch konfliktu między zachodnimi aliantami a Związkiem Sowieckim, dlatego zwalczano komunistyczny aparat administracyjny i stawano w obronie ludności cywilnej przed terrorem NKWD i UB. Jesienią 1946 r. Łupaszko wraz z małym oddziałem dowodzonym przez por. Henryk Wieliczkę ps. „Lufa” udał się na Białostocczyznę i dołączył do 6. Brygady Wileńskiej. Opuścił ją w marcu 1947 r.

Wiosną na przełomie kwietnia i maja 1947 r. przybył do młyna w podgłubczyckiej wsi Królowa. Towarzyszyła mu sanitariuszka i narzeczona Lidia Lwow ps. „Lala” (z pochodzenia była Rosjanką z książęcego rodu, major związał się z nią po śmierci żony Anny) oraz Mieczysław Abramowicz ps. „Miecio” i Wacław Beynar ps. „Orszak” wraz z małżonką. Gospodarstwo położone na uboczu, pośród zagajników leśnych i stawów rybnych zorganizował „Orszak” – wieloletni kurier „Łupaszki”. Zanim przybyli na ziemię głubczycką, kilka dni spędzili w Ścinawie w powiecie prudnickim (obecnie Ścinawa Mała w powiecie nyskim).

Major Szendzielarz podjął próbę powrotu do cywilnego życia, lecz nie zrezygnował całkowicie ze służby wojskowej. Dowodzenie nad 6. Wileńską Brygadą przekazał Władysławowi Łukasiukowi ps. „Młot”, sam zaś był swego rodzaju łącznikiem pomiędzy Komendą Okręgu Wileńskiego AK a oddziałem w terenie. Jednymi z powodów wyjścia z lasu była chęć zaprzestania dalszego powiększania oddziału oraz ochrona podwładnych.

Nowi mieszkańcy młyna zakupili kury, gęsi, kozy i prosiaki. Mieli do dyspozycji ogród i około 1,5 ha ziemi uprawnej. Dokonano podziału obowiązków: „Orszak” zajął się prowadzeniem młyna, a „Łupaszko”, „Lala”, „Miecio” i żona „Orszaka” trudnili się pozostałymi pracami w gospodarstwie. Zachowała się relacja mówiąca, że ich mąka początkowo nie cieszyła się dużym zainteresowaniem, gdyż „Orszak” robił ją uczciwie z samej pszenicy, przez co mąka miała żółtą barwę. Dopiero po instruktażu swojego pomocnika, „Orszak” dosypywał do pszenicy trochę jęczmienia, co czyniło mąkę śnieżnobiałą i pozwalało znaleźć klientów.

Podczas pobytu w Królowej „Łupaszkę” odwiedzili przedstawiciele Komendy Okręgu Wileńskiego AK, Edmund Bukowski ps. „Zbyszek” oraz Wacław Walicki ps. „Tesaro”. Niedługo po tym w Królowej zjawił się komendant Wileńskiego Okręgu AK Antoni Olechnowicz ps. „Pohorecki”. Podczas tych spotkań „Łupaszko” był namawiany do rozwiązania oddziałów leśnych, jednak nie podjął żadnych konkretnych działań w kierunku demobilizacji z powodu niedostarczenia dokumentów na fałszywe nazwiska dla swoich żołnierzy.

Spokój, jaki major „Łupaszko” i jego bliscy zaznali w Królowej, skończył się po miesiącu. „Orszak” został ostrzeżony przez znajomego milicjanta, że nowi mieszkańcy młyna wzbudzili zainteresowanie organów bezpieczeństwa. Wszyscy w ciągu pół godziny ewakuowali się w różne części kraju. Major Szendzielarz wraz z narzeczoną mieli odjechać pociągiem ze stacji Racławice Śląskie do Kudowy Zdroju, a następnie na Podhale, gdzie zmieniając często miejsca pobytu przetrwali jeszcze rok.

„Łupaszko” i „Lala” zostali aresztowani przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego 30 czerwca 1948 r. w miejscowości Osielec. Następnie osadzono ich w więzieniu na Rakowieckiej w Warszawie. Naczelnik więzienia, Alojzy Grabicki, nie wyraził zgody na ślub „Łupaszki” i „Lali”. W ogłoszonym 2 listopada 1950 r. wyroku sądu „Łupaszkę” skazano na 18-krotną karę śmierci. Wyrok wykonano 8 lutego 1951 r. Dopiero wiosną 2013 r. podczas prac ekshumacyjnych na terenie tzw. „Łączki”, czyli kwatery „Ł” na warszawskich Powązkach badacze Instytutu Pamięci Narodowej odkryli i zabezpieczyli szczątki mjr. Szendzielarza. „Lala” usłyszała wyrok dożywotniego więzienia. Wyszła na wolność w 1956.

Głubczyckie środowisko Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej czyni starania o ustawienie okolicznościowej tablicy upamiętniającej pobyt bohaterów podziemia antykomunistycznego we wsi Królowe oraz wytyczenie szlaku turystycznego z Królowego do Racławic Śląskich.