Niezależna Gazeta Obywatelska

Dzień 9 marca 1652 r. to umowna data wykorzystania po raz pierwszy przez posła trockiego Władysława Wiktoryna Sicińskiego (1615-1672) prawa zwyczajowego liberum veto (z łacińskiego dosłownie – „wolne «nie pozwalam»„), zezwalającego jednemu posłowi na zerwanie sejmu i unieważnienie także wszystkich wcześniejszych jego uchwał.

Prawo to funkcjonowało w Polsce w XVII i XVIII w. Wyrosło z prawa jednomyślności wymaganej do podejmowania uchwał sejmowych. W praktyce wiązało się z wpływami wielkich rodów magnackich na sejmikach i sejmach, a także z interwencją państw obcych w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej.

W 1669 zerwano sejm przed upływem czasu przewidzianego na obrady, a w 1688 r. nawet przed wyborem marszałka. W 1. poł. XVIII w. sejmy zrywane były bardzo często, za Augusta II zakończyły się uchwałami tylko cztery sejmy, za Augusta III jeden. Środkiem zaradczym przeciwko liberum veto było chwilowe zawieszenie czy odraczanie obrad sejmu lub zawiązywanie konfederacji, w czasie trwania której obowiązywała zasada większości głosów, a sejm skonfederowany nie mógł być zerwany. Po 1764 r. prawo liberum veto praktycznie wyszło z użycia, a zniesione ostatecznie zostało przez Konstytucję 3 Maja.

Oprac. TK