Niezależna Gazeta Obywatelska

Nakładem wydawnictwa Rytm ukazała się praca Leszka Pawlikowicza „Aparat centralny 1. Zarządu Głównego KGB jako instrument realizacji globalnej strategii Kremla 1954-1991″. Praca Pawlikowicza spotkała się z bardzo pozytywnymi opiniami ekspertów.

Tennent Bagley, były szef Sekcji Kontrwywiadu w Wydziale Rosji Radzieckiej i Bloku Wschodniego CIA, kierujący operacjami przeciwko KGB, stwierdził, że „nikt nie przypuszczał, że kiedyś powstanie całościowe i fachowe przedstawienie tajnej centrali szpiegowskiej, szczególnie tej, która odegrała tak ważną rolę w okresie zimnej wojny. Jest to owoc żmudnych poszukiwań wszelkich dostępnych informacji oraz rygorystycznej weryfikacji źródeł pod kątem ich rzetelności i wiarygodności. Leszek Pawlikowicz wyświadczył nieocenioną przysługę historykom zimnej wojny. Jego książka już jest klasykiem. Będzie istotną pozycją każdego zbioru bibliotecznego poświęconemu szpiegostwu, nieocenionym narzędziem dla pisarzy i naukowców, oraz funkcjonariuszy kontrwywiadu, no i oczywistą zachętą do dalszych badań.”

Były – minister spraw wewnętrznych, minister-koordynator służb specjalnych, szef Urzędu Ochrony Państwa oraz szef Agencji Wywiadu – w rządach SLD, obecnie wykładowca na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, doktor habilitowany Zbigniew Siemiątkowski stwierdził, że „jest to praca pionierska, nikt w polskiej literaturze przedmiotu nie podjął się, jak do tej pory, tak drobiazgowego odtworzenia struktury, zadań i funkcji realizowanych przez wywiad radziecki w ramach Pierwszego Zarządu Głównego KGB. Mógł się tego podjąć jedynie doktor Leszek Pawlikowicz, łączący zawodowy warsztat historyka z pasją badacza od lat oddającego się poszukiwaniom i dociekaniom, najpierw hobbystycznym, a z czasem, za namową profesora Pawła Wieczorkiewicza, naukowym, rezultatem czego jest recenzowana przeze mnie praca, którą uważam za ambitną i nowatorską. […] Autor dokonał analizy porównawczej 900 różnorodnych materiałów obejmujących ponad 150 000 stron tekstu. Obraz wywiadu KGB odtwarzał z tysięcy, rozsypanych po świecie puzzli…”

Wykładowca na Wydziale Nauk Politycznych Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku doktor habilitowany Marek Ilnicki uznał w pracy historyka za niezwykle cenną „skrupulatność opisu, szeroka baza źródłowa, jasna konstrukcja dają podstawy do uznania tej pracy za bardzo wartościową i wnosząca wiele nowego, a zwłaszcza porządkującego do dotychczasowego stanu badań na temat powojennej historii wywiadu radzieckiego. Będzie to pierwsza publikacja w języku polskim, tak obszerna, dotycząca organów centralnych jednego z najważniejszych ogniw w systemie bezpieczeństwa Związku Radzieckiego. […] Pod względem źródłowym praca ta stanowi dowód na ogromny wysiłek autora w celu zebrania i opracowania niezbędnych materiałów.Jest to wręcz tytaniczny, benedyktyński wysiłek. Robi to ogromne wrażenie. Niewątpliwie publikację […] można by uznać za przysłowiowy „krok milowy” w zakresie poznania zasad i schematów funkcjonowania komunistycznych (radzieckich) służb specjalnych…

W pierwszym rozdziale pracy „Aparat centralny 1. Zarządu Głównego KGB jako instrument realizacji globalnej strategii Kremla 1954-1991″ Leszek Pawlikowicz opisał usytuowanie w strukturach aparatu państwowego, formy organizacyjne, zadania oraz podstawowe funkcje, potencjał kadrowy wywiadu KGB. W drugim rozdziale autor pracy przybliżył czytelnikom nadzór nad funkcjonowaniem wywiadu KGB, w trzecim ewolucje struktury organizacyjnej aparatu centralnego pierwszego Zarządu Głównego KGB w latach 1954-1991. Z czwartego rozdziału czytelnicy dowiedzą się o składzie kierownictwa wywiadu KGB.

Ostatni piąty rozdział pracy Leszka Pawlikowicza poświęcony jest funkcjom, potencjałowi kadrowemu oraz strukturze poszczególnych jednostek organizacyjnych centrali wywiadu KGB. W części pierwszej rozdziału pierwszego opisane są kolejne wydziały: amerykański, latynoamerykański, niemiecki, brytyjsko-skandynawsko-europejski, brytyjsko-skandynawski, europejski, południowoeuropejski, wschodni, dalekowschodnio-południowoazjatycki, bliskowschodni, chiński, południowoazjatycki, arabski, afrykański, afrykańsko-anglofoński, afrykańsko-frankofoński. W części drugiej piątego rozdziału opisane są też poszczególne piony wywiadu: kontrwywiadu zagranicznego, wywiadu naukowo-technicznego, wywiadu nielegalnego, informacyjno-analityczny, dezinformacji, dywersji, wywiadu mikrobiologicznego i operacji sabotażowych z wykorzystaniem broni biologicznej, operacji przeciwko służbom szyfrowym obcych państw, operacji zagranicznych wywiadu finansowego, do spraw emigracji, operacji z pozycji kraju, współpracy z krajami socjalistycznymi, współpracy z zaprzyjaźnionymi krajami Trzeciego Świata, techniki operacyjnej, rezerwy kadrowej, planowania operacyjnego, komputeryzacji i zarządzania danymi, ewidencyjno-archiwalny, łączności radiowej, szyfrów, kadr, finansowy, szkolenia wywiadowczego. W strukturze pionów działał jeszcze jako jeden pion – pion administracyjny, dyżurny i poczty dyplomatycznej, w skład którego wchodziła biblioteka operacyjna. Kolejnymi jednostkami w strukturze pionów były: komitet partyjny, komitet komsomolski, sekretariat, wojskowy oddział operacji specjalny. A także dwa instytuty: Informacyjno-Analityczny Instytut Wywiadu Naukowo-Technicznego i Naukowo-Badawczy Instytut Problemów Wywiadowczych.

Jan Bodakowski