Niezależna Gazeta Obywatelska

Historia okien życia sięga XII wieku. Pierwsze powstało ok. 1175 roku przy bramie szpitala Ducha Świętego w Montpellier we Francji – rodzinnym mieście bł. Gwidona z Montpellier, twórcy idei okien życia i założyciela Zakonu Ducha Świętego. Bracia i siostry z Zakonu Ducha Świętego, oprócz trzech ślubów składanych przez każde zgromadzenie zakonne, ślubowali dodatkowo troskę o chorych i opuszczonych, a jedna z reguł zakonnych mówiła „Wedle możliwości domu niech będą karmione dzieci, sieroty i porzucone, także ubogie niewiasty brzemienne niech będą przyjmowane za darmo i traktowane z miłością”. Średniowieczne okna życia były odpowiedzią na wysoką śmiertelność porzucanych na ulicach dzieci. Poza stworzeniem miejsca, gdzie można było pozostawić dziecko, zakonnicy raz w tygodniu chodzili po ulicach miast, szukając porzuconych dzieci, aby przynieść je do szpitala. Do dziś zachowało się średniowieczne okno życia przy rzymskim szpitalu Ducha Świętego. Ma ono kształt obrotowego koła, przy którym znajduje się kołatka. Jedna połowa koła (z doczepionym wiklinowym koszem) wystawała poza mury szpitalne i tam należało umieścić dziecko, następnie zakręcić kołem tak, by dziecko znalazło się na terenie szpitala, po czym dać sygnał kołatką. Takie rozwiązanie zapewniało pełną dyskrecję. Do Polski okna życia dotarły wraz z Zakonem Ducha Świętego w XIII wieku. Pierwsze takie miejsce powstało w Krakowie przy szpitalu Ducha Świętego.

Nowożytne okna życia niewiele różnią się od tych średniowiecznych. Nadal ich główną funkcją jest stworzenie możliwości pozostawienia niechcianego dziecka w bezpiecznym miejscu, przy zachowaniu całkowitej dyskrecji. Średniowieczne koło zastąpiło otwierane na zewnątrz okno, a wiklinowy kosz – łóżeczko. Główny cel ich istnienia pozostał jednak ten sam – są ostatnią deską ratunku dla ludzkiego życia. Nie jest to rozwiązanie idealne, ale stwarza matce, która nie czuje się na siłach lub nie chce wychować swojego dziecka, możliwość wyboru. W oknie życia może pozostawić dziecko całkowicie anonimowo. Bez pytań, oskarżycielskich spojrzeń mówiących „co to za matka, która porzuca własne dziecko”. To one stanowią prawdziwy wybór dla kobiety, a nie aborter czy uliczny śmietnik. Wiele jest zarzutów, że okna życia to wymysł kościoła katolickiego, cofający nas do średniowiecza. Jednak jeśli dziś, w XXI wieku, zamarznięte dzieci nadal znajdowane są na śmietnikach, dokładnie tak, jak w średniowieczu, to może jako społeczeństwo nie dojrzeliśmy do „nowoczesności” i sami cofamy się do średniowiecza?

Pierwsze współczesne okno życia w naszym kraju powstało w 2006 roku w Krakowie i już po trzech miesiącach znaleziono w nim pierwsze dziecko. Do dziś w całej Polsce, w 52 oknach życia, uratowano 71 noworodków. Najwięcej znajdowanych jest w Krakowie i Warszawie. Częstochowskie okno życia powstało w 2008 roku i przez kolejne cztery lata pozostawiono w nim tylko jedno dziecko. Jednak w 2013 roku aż troje noworodków znalazło w nim ocalenie. Co by się stało, gdyby kilka lat wcześniej przy Domu Małego Dziecka nie uruchomiono okna życia? Okna, które rzeczywiście ocaliło życie czwórce dzieci… Istnieje niebezpieczeństwo, że pogłębiające się w naszym kraju rozwarstwienie społeczne, rosnący odsetek Polaków żyjących poniżej granicy ubóstwa, spowoduje wzrost liczby „niechcianych dzieci”. Trudno przewidzieć, czy zwiększy to ilość dokonywanych aborcji i porzuconych na ulicy dzieci, jednak zdaniem socjologów to właśnie bieda i brak perspektyw są jednymi z przyczyn zabijania dzieci. Najwięcej dzieciobójstw, aż 1045, odnotowano w Polsce w 1926 roku – gdy powszechna była bieda, zwłaszcza na wsi. Oczywiście dziś mamy zupełnie inne czasy, rozbudowany system pomocy społecznej i zasiłki, ale bieda pozostaje biedą – czy to w XIII, XX czy XXI wieku.

Opole jest jedynym miastem wojewódzkim w Polsce, które nie ma okna życia. Radny PiS Marek Kawa złożył wniosek do budżetu miasta o uruchomienie okna życia przy opolskim szpitalu położniczym. Niestety, w blisko 700-milionowym budżecie miasta zabrakło 20 tys. zł na okno życia. Powodem odmowy jego uruchomienia w Opolu była rzekoma „niejasna sytuacja prawna wokół tego przedsięwzięcia”. Jednak sytuacja prawna jest klarowna. W całej Polsce okna życia funkcjonują w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, na co wskazuje samo Ministerstwo Sprawiedliwości. W odpowiedzi na interpelację posłanki PiS Anny Sobeckiej, ministerstwo jasno stwierdza, że „nie podejmuje działań w celu zmiany statusu prawnego tzw. okien życia. W szczególności nie są prowadzone prace w przedmiocie nowelizacji art. 210 kk. przez zastąpienie znamienia porzuca znamieniem pozostawia lub innym, które sprawiałoby, że pozostawienie dziecka w tzw. oknie życia stałoby się przestępstwem”. Odnosząc się w odpowiedzi na tę samą interpelację do informacji medialnych o próbie wymuszenia przez Komitet Praw Dziecka ONZ na Parlamencie Europejskim wprowadzenia zakazu funkcjonowania okien życia, Ministerstwo Sprawiedliwości wskazało, że choć zalecenia zastąpienia okien życia systemem umożliwiającym pozostawienie dziecka w szpitalu były kierowane wobec Czech i Austrii, to nigdy takie zalecenie nie było kierowane wobec Polski.

Mamy więc jasną sytuację prawną, mamy 71 ocalonych ludzkich istnień, tylko w Opolu nie mamy okna życia. Może czas to zmienić?

Autor: Karina Piechota

Artykuł ukazał się w papierowym styczniowym wydaniu NGO