Niezależna Gazeta Obywatelska

Louis de Funès, właściwie Louis Germain David de Funès de Galarza – jeden z najlepszych komików światowego kina – jest właściwie stale obecny w wielu filmach prezentowanych przez liczne stacje telewizyjne. 100 mln widzów tylko trzynastu filmów z udziałem de Funèsa pokazuje skalę jego geniuszu aktorskiego. 30 lat po śmierci warto zainteresować się życiem tego znanego aktora.

„Śmiech jest dla duszy tym samym, czym tlen dla płuc.”
(Louis de Funès)

Louis de Funès przez większą część życia był tradycjonalistycznym katolikiem. Udzielał wsparcia arcybiskupowi Lefebvre oraz Bractwu Św. Piusa X. Zwłaszcza po 1977, gdy grupa tradycjonalistycznych wiernych pod przewodnictwem ks. Ducaud-Bourgeta zajęła jeden z paryskich kościołów i aktor w dużym stopniu wziął na swoje utrzymanie tę wspólnotę. W wywiadzie telewizyjnym z 1981 aktor opowiadał m.in. o swojej religijności. W testamencie zapisał trzecią część majątku wspomnianemu tradycjonalistycznemu katolickiemu bractwu.

De Funès był także aktywnym rojalistą. Co roku w rocznicę zgilotynowania Ludwika XVI brał udział w obchodach upamiętniających śmierć króla.

W życiu prywatnym Louis de Funès różnił się znacznie od postaci granych przez siebie na ekranie. Był cichy, spokojny, dobrze czuł się w otoczeniu rodziny. W stosunku do prasy i dziennikarzy przejawiał daleko idącą tremę i zagubienie. Jego głównym menadżerem i rzecznikiem była druga żona, Jeanne.

Wielką pasją aktora był ogród. Poświęcał mu wiele czasu, uczęszczał na specjalny kurs w Wersalu dotyczący podcinania krzewów. Wyhodował nawet odmianę róży o pomarańczowych płatkach, którą nazwano jego imieniem. Innym jego ulubionym zajęciem było wędkowanie. Posiadał również pokaźną piwniczkę win.

MŁODOŚĆ

Louis de Funès pochodził z arystokratycznej hiszpańskiej rodziny, która na przełomie XIX i XX wieku nie posiadała już wielkiego majątku. Ojciec Carlos Luis de Funès de Galarza (1871-1934) był z wykształcenia adwokatem. Matka, Leonor Soto Reguera (1878-1957), zajmowała się głównie pracami domowymi. Małżeństwu de Funèsów nie wiodło się najlepiej. Toteż w 1904 postanowili opuścić swe rodzinne strony okolic Sewilli i przenieść się do Francji.

Emigranci osiedlili się pod Paryżem i tam przyszło na świat troje ich dzieci. W 1906 urodziła się Maria, cztery lata później Carlos, a po upływie kolejnych czterech lat Louis. Po przyjeździe do nowego kraju ojciec porzucił adwokaturę i zajął się handlem diamentami. Nie zbił na nich majątku, a popadł w długi. Matka zajęła się wychowaniem dzieci. Była choleryczką, miała zmienne nastroje, od śmiechu po złość, stając się później pierwowzorem dla wielu fikcyjnych postaci w filmach syna.

Z Courbevoie – gdzie urodził się Louis – rodzina de Funèsów przeniosła się do małego domku z ogródkiem w Val-de-Marne. Tam Louis pierwszy raz zaznał przyjemności ogrodnictwa –  pomagając rodzicom w uprawianiu warzyw i kwiatów. W tym czasie odkrył także inne zainteresowania jak łowienie ryb, które stanie się jego rozrywką.

Na prawdziwej scenie zadebiutował w wieku 12 lat. W 1926 roku z okazji 50 rocznicy powstania kolegium im. Jules`a Ferry`ego w teatrze miejskim wystawiono sztukę Le Royal Dindon. Louis zagrał tam doskonale pod każdym względem a obecny na miejscu dziennikarz nie mylił się pisząc: „Smakowita sztuka Bodese`a została odegrana wspaniale przez większość naszych młodych cudownych współobywateli, z których głównie powinniśmy pogratulować Louisowi de Funèsowi”. Była to pierwsza wzmianka o aktorze.

W wieku młodzieńczym Louis miał dość szkoły i postanowił znaleźć sobie pracę – zmieniał jednak zawód z jednego na drugi, nie zatrzymując się nigdzie na dłużej. Louis de Funès miał 20 lat i dostał wezwanie do wojska, lecz nawet armia nie chciała go z powodu niskiego wzrostu (164 cm) i piórkowej wagi (55 kg) i został zwolniony ze służby wojskowej.

W 1936 roku Louis de Funès poznaje Germaine Elodie Carroyer, która została jego pierwszą żoną. W 1937 roku rodzi im się syn Daniel. Louis miał 25 lat kiedy wybuchła II wojna światowa. Został powołany do rezerw. Po powrocie do cywila wrócił do żony, lecz w ich małżeństwie dział się coraz gorzej. Jakby tego było mało dowiedział się w tym czasie o śmierci swego brata Carlosa, który zginął w Ardenach w 1940 roku.

Po powrocie ze służby wojskowej de Funès grywał w barach przy placu Pigalle. W listopadzie 1942 wziął rozwód z pierwszą żoną.

W 1942 postanowił związać się na dobre ze sceną. Zapisał się do szkoły teatralnej Rene Simona. Doskonale zdał egzamin wstępny odgrywając scenę ze sztuki Moliera. W czasie zdobywania aktorskich szlifów poznał wiele postaci francuskiego kina, m.in. Daniela Gelina, dzięki któremu w 1936 otrzymał rolę w jego własnej sztuce teatralnej, a w 1945 pierwszą rolę (statysty) w filmie pod tytułem Kuszenie Barbizona (La tantetion de Barbizon).

Pod koniec 1942 – w czasie kursów teatralnych – Louis de Funès poznał Jeanne Augustine Barthélemy de Maupassant, która była w tym czasie sekretarką. Po niedługiej znajomości w kwietniu 1943 wzięli ślub. W 1944 przyszedł na świat ich pierwszy syn – Patrick, a w 1949 młodszy – Olivier de Funès. Młoda para zamieszkała w ciasnym mieszkanku w Paryżu. Żona de Funèsa, pochodząca z arystokratycznego rodu, była prawnuczką sławnego pisarza Guy de Maupassanta. Toteż rodzina de Funèsów często jeździła do zamku Clermont, należącego wówczas do ciotki żony.

„Nie żałuję, że moja kariera rozwijała się powoli. Pozwoliło mi to zrozumieć głębie rzemiosła. Wtedy jeszcze wypróbowywałem nieznane kolory, detale, mimikę, gesty, które sprawdzałem w małych rolach. Posiadłem pewien dorobek komiczny, którego nie mogłem wykorzystać w pełni w całej mojej dotychczasowej karierze. Zdałem sobie sprawę, że trzeba zawsze zaczynać od nowa.” (Louis de Funès)

POCZĄTKI SUKCESU

Louis de Funès zagrał w sumie w 137 filmach. Jednak w większości z nich wygłaszał jedno lub dwa zdania, po czym znikał z ekranu. Początki jego kariery były bardzo trudne. W latach 1945-1962 zagrał w kilkudziesięciu filmach, głównie epizody lub role trzecio- i drugoplanowe. Co ciekawe – rzadko były to filmy komediowe. W jednym z tych filmów na ekranie przebywał tylko przez 3 sekundy.

W 1950 de Funès spotkał po raz pierwszy na planie filmowym Boniface somnambule (Lunatyk) Fernandela jednego z ówczesnych gwiazdorów francuskiego kina. „Ludzie potrzebowali dwudziestu lat, by zauważyć, że on potrafi rozśmieszać. Dzisiaj jest nasza największa gwiazda komercyjna i jestem bardzo szczęśliwy, że jest to komik.” (Fernandel)

W 1951 de Funès rozpoczął współpracę z grupą teatralną Les Branquignols Roberta Dhéry. Sztuka Ach! Te piękne kobietki (Ah! Les belles bacchantes!), w której zagrał de Funès, odniosła w Paryżu ogromny sukces. Spektakl przewidziany początkowo na trzy miesiące, grany był przez trzy lata przy zapełnionej po brzegi sali. W 1954 sztukę przeniesiono na ekran. W tym samym roku de Funès zetknął się po raz pierwszy z Bourvilem, przy okazji realizacji filmu Jego rybki (Poisson d’avril).

W 1956 reżyser Claude Autant-Lara zaproponował de Funèsowi rolę w swoim filmie Czarny rynek w Paryżu, przy boku Jean Gabina i Bourvila. Było to nie lada wyróżnienie.

W 1957 de Funès zagrał po raz pierwszy rolę pierwszoplanową, w filmie Jak włos w zupie (Comme un cheveu sur la soupe), za którą otrzymał Grand Prix śmiechu.

WIELKA KARIERA

Początek prawdziwej kariery aktora stanowi rok 1964. De Funès zagrał wtedy w dwóch produkcjach, które przyniosły mu międzynarodową sławę. W Fantomasie, gdzie zagrał u boku Jeana Marais, wcielił się w postać komisarza policji ścigającego nieuchwytnego przestępcę. Film odniósł taki sukces, że nakręcono dwa kolejne odcinki. Planowany czwarty nie doszedł do skutku ze względu na brak zgody pomiędzy Marais oraz de Funèsem co do wysokości gaży. Louis nie chciał też grać roli drugoplanowej.

Jeszcze większą popularność przyniósł mu Żandarm z Saint-Tropez. Pomysł filmu narodził się w głowie Richarda Balducciego podczas wakacji w Saint-Tropez, kiedy to scenarzyście zniknęła kamera, a miejscowi żandarmi nie bardzo kwapili się do szukania złodzieja. Niezłomny sierżant Ludovic Cruchot pilnujący przestrzegania prawa, okazał się pomysłem na tyle trafionym, że w sumie powstało aż 6 filmów serii.

Rok później de Funès rozpoczął współpracę z Bourvilem i reżyserem Gerardem Ourym. Ich pierwszy wspólny film Gamoń okazał się przebojem roku ściągając do kin w samej Francji prawie 12 mln widzów. W 1966 rezultatem ich trójstronnej współpracy stała się Wielka włóczęga, najbardziej kasowa francuska komedia. Film obejrzało we Francji 17,3 mln widzów, został także nominowany do Oscara. „Louisa nigdy nie zastąpiono ponieważ przekroczył „barierę dźwięku”. Dotarł ponad to, czego oczekujemy od aktora. A tam wszystko staje się możliwe.” (Gerard Oury)

W 1965, w filmie Fantomas powraca zadebiutował syn de Funèsa, Olivier, który ogółem w latach 1965-1970 zagrał u boku ojca sześć razy. W 1953  po raz pierwszy u boku Louisa zagrała Claude Gensac – jego filmowa żona. W latach 1967-1982 grała ona wspólnie z de Funèsem w 9 filmach. „O Louisie mogę powiedzieć, że posiadał niewiarygodny dar improwizacji. Był wspaniały w swych filmach, grając kłótliwego męża, niemiłego i nieuczciwego, lecz robiąc to z taka perfekcja, że czynił go rozbrajającym a nawet sympatycznym: na tym polegał geniusz jego komizmu. Był tak bardzo ceniony być może również dlatego, że Francuzi odnajdywali się w pewnym stopniu w granych przez niego postaciach.” (Claude Gensac)

Dzięki niebywałemu sukcesowi komercyjnemu Wielkiej włóczęgi de Funès w 1967 kupił za 830 tys. franków zamek Clermont w Le Cellier nad Loarą. Zamek odkupiony od rodziny żony stał się dla artysty prawdziwym azylem.

Gerard Oury zachęcony sukcesem współpracy Bourvila i de Funèsa, stworzył dla dwóch komików nowe role w Les Sombrer Heros. Jednak wskutek śmierci Bourvila w 1970  z planów nic nie wyszło, a reżyser zmienił scenariusz. Efektem była realizacja w 1971  Manii wielkości z udziałem Yves Montanda.

W 1971 de Funès powrócił na deski teatru, grając przez dwa lata w sztuce Oskar. W 1973 wystąpił w Przygodach rabbiego Jakuba, a w latach 1973-1974 odgrywał główną rolę w teatralnym La valse des torreadors. Sztukę tę wystawiono około 200 razy. W 1973 odebrał Order Legii Honorowej z rąk prezydenta Francji Georges’a Pompidou.

KŁOPOTY ZE ZDROWIEM

Kolejnym filmem Oury’ego z de Funèsem w roli głównej miał być Le Crocodile. Scenariusz filmu był gotowy. Rozpoczęto reklamę, a początek zdjęć planowano na maj 1975. De Funès miał zagrać w nim chciwego pułkownika, który by dojść i utrzymać się u władzy dokonuje kilku zamachów stanu.

21 marca 1975 przeszedł zawał serca. Przekreśliło to plany realizacji Le Crocodile i przyniosło kres współpracy z Ourym. Aktor spędził kilka miesięcy w szpitalu i musiał poddać się rehabilitacji oraz odpoczynkowi. Oury kilka tygodni później zaproponował tę rolę Peterowi Sellersowi, który ją przyjął – jednak kiedy mieli już podpisywać z nim umowę Sellers zmarł na … zawał serca. Le Crocodile przynosił wszystkim pecha. Scenariusz do dziś nie został zrealizowany.

Rzucił palenie i przeszedł na dietę. Musiał ograniczyć tempo życia i rezygnować z wyczerpującej pracy.

Na plan filmowy powrócił w 1976, grając razem z Coluchem w filmie Skrzydełko czy nóżka. Realizacja okazała się prawdziwym sukcesem, co tylko zachęciło artystę do następnych projektów.

W 1980 otrzymał nagrodę specjalną Césara. Zadebiutował również jako reżyser w Skąpcu. Filmie opartym na sztuce Moliera, w którym zagrał tytułowego, skąpego do bólu ojca. W tym samym roku doznał drugiego zawału serca – słabnąc na scenie podczas jednego ze spektakli w Comedie de Champs-Elysees.

Powrócił jednak jeszcze na plan. W 1981 zagrał w Kapuśniaczku. Rok później wystąpił w ostatnim, szóstym odcinku serii przygód o żandarmie, pt.  Żandarm i policjantki. Był to jego ostatni film. Planowana była siódma część serii przygód Żandarm pod Waterloo – jednak film nie doczekał się realizacji. Sierżant Ludovic Cruchot miał przenieść się w czasie by spotkać się z Napoleonem. Louis de Funès zmarł 27 stycznia 1983 w szpitalu w Nantes w wieku 69 lat wskutek trzeciego zawału serca. Pochowany został na parafialnym cmentarzu w Cellier – niedaleko własnego zamku.

Starszy syn Patrick jest z zawodu radiologiem. Młodszy Olivier – w młodości występujący u boku ojca porzucił karierę aktorską. W 1979 urodziła się córka Oliviera de Funès, Julie, która stała się oczkiem w głowie swojego dziadka.

„Kiedy czyni się dobro, nie warto o tym mówić” (Louis de Funès).

Zebrał: Paweł Czyż, Niezależna Gazeta Obywatelska w Bielsku – Białej.

*** Wykorzystano zdjęcia prywatne rodziny de Funès – dostępne na stronach fanklubów Louisa de Funès.