Niezależna Gazeta Obywatelska

Dziś mija 308. rocznica koronacji Stanisława Leszczyńskiego na króla Polski. 4 października 1705 r. w kolegiacie św. Jana Chrzciciela w Warszawie odbyła się koronacja Stanisława Leszczyńskiego i jego żony Katarzyny Opalińskiej (1680 – 1747). Koronacji Leszczyńskiego na króla Polski dokonał arcybiskup lwowski Konstanty Józef Zieliński.

Stanisław Leszczyński (1677 – 1766) był wyróżniającym się pod względem wykształcenia władcą Polski. Ze względu na ówczesną sytuację międzynarodową i osłabienie wewnętrzne Polski Leszczyński zasiadał na tronie Polski dwukrotnie i oba okresy jego panowania trwały krótko i zakończyły się przymusową emigracją króla.

Pierwsze dojście Stanisława Leszczyńskiego do władzy związane było z tzw. wojną północną (1700 – 1721). W trakcie tego wieloletniego konfliktu, wynikłego z chęci podzielenia się przez cara Piotra I, elektora saskiego – a zarazem króla polskiego – Augusta II Sasa, elektora brandenburskiego i króla Danii pozostałościami imperium szwedzkiego nad Bałtykiem, terytorium Polski zostało zajęte przez wojska szwedzkie. Wykorzystując obecność obcej armii, kręgi szlacheckie opozycyjne wobec Augusta II zawiązały zbrojną konfederację i w styczniu 1704 r. w Warszawie ogłosiły usunięcie go z tronu. Jednym z inicjatorów konfederacji warszawskiej był Stanisław Leszczyński, wówczas wojewoda poznański. Zdobył on przyjaźń króla Szwecji Karola XII, który – zafascynowany jego inteligencją i erudycją – postanowił uczynić go królem Polski. 12 lipca 1704 r. 800 szlachty w otoczonym przez wojska szwedzkie obozie pod Warszawą dokonało wyboru Stanisława Leszczyńskiego na króla Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Dotychczasowy król polski, August II Wettin nie miał jednak zamiaru abdykować. W sierpniu 1704 r. doprowadził on do zawiązania grupującej jego zwolenników konfederacji sandomierskiej, ogłosił pospolite ruszenie obronne i zawarł traktat sojuszniczy z carem Piotrem I. Na mocy tego układu na wschodnie terytoria Rzeczypospolitej wkroczyły wojska rosyjskie, aby chronić zwolenników króla Sasa przed Szwedami. W kraju wybuchła wojna domowa między zwolennikami Augusta II i Stanisława Leszczyńskiego, której pamiątką w języku polskim jest powiedzenie „jedni od Sasa, drudzy od Lasa”. Koronacja Leszczyńskiego z powodu wewnętrznych zamieszek odbyła się dopiero w ponad rok po wyborze – 4 października 1705 r. Już jako król Leszczyński podpisał umowę o współpracy ze Szwecją, uznając jej częściową władzę nad osłabioną Polską. Po zrzeczeniu się w 1706 r. korony przez Augusta II Stanisław Leszczyński zdobył poparcie większości rodów magnackich. Większość szlachty odnosiła się jednak do niego z niechęcią, obarczając go winą za represyjne rządy szwedzkie w Polsce. Kres pierwszemu panowaniu Stanisława Leszczyńskiego położyła klęska, jaką wojska Karola XII poniosły w bitwie z wojskami Piotra I pod Połtawą w 1709 r. Opuszczony przez niedawnych zwolenników i pozbawiony poparcia szwedzkiego Leszczyński schronił się początkowo w Szczecinie, potem w Szwecji, następnie zaś udał się do Turcji, licząc na to, że przy pomocy przebywającego tam Karola XII zdoła odzyskać utraconą koronę. Pod nieobecność Stanisława Leszczyńskiego na tron polski powrócił August II Wettin i z poparciem Rosji zasiadał na nim jeszcze przez ponad 20 lat.

Oprac. TK