Niezależna Gazeta Obywatelska

W ramach tegorocznych EDD zachęcamy do zwrócenia uwagi na wyjątkową świętokrzyską miejscowość – Małogoszcz, która do podręczników historii trafiła za sprawą krwawej bitwy stoczonej tu 24 lutego 1863 r., na kanwie której Stefan Żeromski napisał „Wierną rzekę”.

Położona malowniczo wśród wzgórz Pasma Przedborsko-Małogoskiego miejscowość ma wczesnośredniowieczną genezę. Pierwsze zapiski o grodzie kasztelańskim pochodzą z 1136 r. W średniowieczu Małogoszcz stanowił ważny ośrodek gospodarczy, często odwiedzany przez książąt i królów polskich. W 1140 r. przebywała tu księżna Salomea, wdowa po Bolesławie Krzywoustym. Boże Narodzenie 1273 r. spędziła tu św. Kinga, ks. krakowska i sandomierska. W 1572 r. przez miasto (prawa miejskie nadał w 1408 r. król Władysław Jagiełło) wieziono do Krakowa ciało Zygmunta Augusta, a w czerwcu 1582 r. nocował tu Stefan Batory udający się na koronację do Warszawy.

W 1259 r. miejscowość została zniszczona przez najazd tatarski. Po odbudowie, w XIV w. król Kazimierz Wielki wzniósł fortyfikacje obronne. W 1591-1595 z fundacji ks. Jakuba Biedy Chrostkowica wzniesiono renesansowy kościół pw. Wniebowzięcia NMP w miejscu wcześniejszego, drewnianego. Świątynię otoczono wysokim, kamiennym murem o nieregularnym zarysie. Na przełomie XVI/XVII w. nieopodal kościoła, na stoku wzgórza, wzniesiono plebanię. W niej to właśnie urządzili lazaret powstańcy Kościuszki podczas insurekcji 1794 r. Do miasta przyjechał też sam wódz Tadeusz Kościuszko po bitwie pod Szczekocinami. Na plebanii leczył się ranny Bartosz Głowacki, a zmarli od ran generałowie Jan Grochowski i Józef Wodzicki. Miasto – w planach Ludwika Mierosławskiego – miało odegrać ważną rolę w dobie ”Wiosny Ludów”. To tutaj właśnie zamierzano skoncentrować w 1848 r. oddziały powstańcze zwerbowane w zaborze austriackim i pruskim, które miały uderzyć na Kielce i Dęblin. Z planów nic nie wyszło. Miasto odegrało natomiast ważną rolę podczas powstania styczniowego 1863 r. W Małogoskiej plebanii mieścił się sztab gen. Mariana Langiewicza. Tutaj też rozegrała się jedna z najkrwawszych bitew powstania styczniowego. Po upadku powstania, m.in. za pomoc powstańcom car Rosji ukarał mieszkańców odbierając miejscowości prawa miejskie – odzyskała je dopiero w 1996 r. Małogoszcz dotknęła również pożoga I wojny światowej. Na cmentarzu z łatwością można też odnaleźć liczne groby bohaterów walki o niepodległość Ojczyzny z czasów II wojny światowej, żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego i podziemia antykomunistycznego po 1945 r.

Będąc w Małogoszczu warto też zwiedzić miejscową Izbę Pamięci, w której miłośnicy regionu zgromadzili cenne pamiątki dokumentujące burzliwą historię miasta.

Fundacja „Dla Dziedzictwa”