Niezależna Gazeta Obywatelska

Mam kilka uwag do słów Arkadiusza Karbowiaka z ostatniego wywiadu na temat Czechów w XX w.  Prawdą jest, że czescy żołnierze pod dowództwem podpułkownika (późniejszego generała) Jozefa Sznejdarka wkroczyli na teren polskiego Zaolzia w styczniu 1919 r. Lecz ja tego faktu nigdzie nie kwestionowałem. Napisałem natomiast, że Czesi wykorzystali uwikłanie Polaków w wojnę z bolszewikami, by zająć część polskiego terytorium i nadal to podtrzymuję. Zamiast jednak zapytać, dlaczego tak uważam, pan Arek wali mnie wcześniejszą datą w głowę, stwierdzając jednocześnie brak związku między wojną polsko-bolszewicką a zajęciem Zaolzia przez Czechów. Otóż właśnie, dlaczego tak uważam? Termin „zajęcie” ma dość rozległe pole semantyczne. Dla naszych potrzeb wystarczy rozróżnienie między „zajęciem” w sensie „operacji militarnej” i „zajęciem” jako „operacją polityczną”, inaczej „aneksją”. Jeśli nie przypominam sobie żadnej aneksji, która nie byłaby poprzedzona operacją militarną, to znam operacje militarne, nie kończące się aneksją, jak choćby wojna 6-dniowa w 1967 r. między Izraelem a Egiptem, czy wojna Jom Kipur między tymi dwoma państwami w 1973 r., gdy izraelskie zagony pancerne znalazły się stosunkowo blisko Kairu. W obu przypadkach Izrael wycofał się z zajętych terenów, nie będąc pobity przez armię przeciwnika. Ale znam też przypadek wojny o Falklandy (Malwiny), kiedy to armia brytyjska odbiła wyspy, na które wcześniej inwazji dokonały wojska argentyńskie. Nie wchodzę przy tym w polityczne meritum tych sporów, bo nie one są tutaj przedmiotem rozważań. Zajęcie polskich terenów przez wojsko czeskie nie oznaczało jeszcze aneksji, choć stanowiło jej preludium. Polacy próbowali coś uzyskać drogą rokowań. 3 lutego 1919 r. Roman Dmowski i Edward Benesz oraz przedstawiciele państw Ententy złożyli podpisy pod tzw. umową paryską, na mocy której o przyszłości Zaolzia miała zadecydować konferencja pokojowa w Paryżu. Ostatecznie, podczas lipcowej konferencji w Spa w 1920 r., w premier Władysław Grabski zgodził się na zawieszenie plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim i rozstrzygnięcie sprawy Zaolzia przez mocarstwa zachodnie. Zawieszony plebiscyt nigdy się nie odbył, natomiast 28 lipca 1920 r. Rada Ambasadorów, przy sprzeciwie przedstawiciela USA, oddała Zaolzie Czechom. Sejm Polski nigdy tej decyzji nie ratyfikował. Czeskie morderstwa i bestialstwa, jak choćby dobijanie rannych, terror, zmuszanie Polaków do opuszczania swych siedzib i ucieczki na tereny wolnej Polski miały miejsce nie tylko podczas operacji militarnej lecz i później w 1920 r. Dobrze, że pan Arek Karbowiak dostrzega chociaż to, jaki los zgotowali Czesi polskim jeńcom. Konkludując, twierdzę (w skrócie), że gdyby nie wojna z bolszewikami, Polacy przegoniliby czeskich żołnierzy z Zaolzia. Nie pomogłoby im dowództwo J. Sznejdarka, zupaka z francuskiej Legii Cudzoziemskiej. Ale Polska nie miała, ani nawet nie stawiała przed sobą takiej alternatywy: bolszewicy czy Zaolzie. Wybór narzucał się sam. I w tym sensie wojna polsko-bolszewicka ma z utratą Zaolzia związek polityczny i militarny. Jeśli idzie o drugą kwestię, Niemców sudeckich, to niepotrzebnie pan Arek ustawia mnie przed liczbą 3.200.000 osób. Posłużył się tu metodą kreowania przeciwnika, jako kogoś niespełna rozumu. No bo rzeczywiście, trzeba mieć kłopoty z myśleniem, jeśli uważa się, że jest to liczba stosunkowo niewielka. Zwłaszcza, gdy idzie o ludzi. Choć, prawdę mówiąc, liczby wyrażają na ogół jakąś relację i na przykład ta liczba w odniesieniu do liczby mieszkańców Chin jest rzeczywiście stosunkowo niewielka. Ale nie o Chinach mówimy. Sądzę, że takie ustawienie mnie wynika z nieporozumienia. Liczbę ludności trzeba bowiem odnieść do terytorium. Takim terytorium jest dla pana Arka Kraj Sudecki. Ale w tej sprawie istnieją dwie opcje: niemiecka i czeska. Przypuszczam, że pan Karbowiak przyjmuje opcję niemiecką (aczkolwiek niekonsekwentnie), ja natomiast – czeską. Muszę w tym miejscu uczynić zastrzeżenie, by nie być posądzony o coś niegodziwego. Ewentualne przyjęcie opcji niemieckiej nie oznacza, że jest on germanofilem; tak jak ja, przyjmując opcję czeską, nie jestem przyjacielem Czechów. Wedle Niemców Kraj Sudecki (Sudetenland) to całe pogranicze czesko-niemieckie i czesko-austriackie, a więc: Sudety, Rudawy, Las Czeski, Szumawa i Południowe Morawy. Jest to terytorium rozległe i odległe (pasmo górskie Szumawy leży na granicy z Bawarią, a południowe Morawy – na granicy z Austrią). Zatem liczba 3.200.000 Niemców jest tu możliwa, choć wyłania się pytanie, czy dla tak rozległego terytorium jest to liczba duża. Niepokojące natomiast jest inne pytanie: Czy blisko 11 Niemców przypadających na 1 Czecha w wystarczającej mierze nie uzasadniało roszczeń niemieckich do czeskiego terytorium? Chyba, że liczba Niemców oznaczała mieszkańców po obu stronach granicy, zaś Czechów tylko po jednej – czeskiej stronie. Uśredniając liczbę Niemców byłoby to i tak dużo, bo 5 Niemców na 1 Czecha. Wedle opcji czeskiej Kraj Sudecki (Sudetsko) to nazwa terytorium, ograniczonego jedynie do Sudetów i to wyłącznie po czeskiej stronie granicy, ze stolicą w Opawie. Podana przez pana Arka liczba Niemców jest dla tego regionu nieprawdopodobna, nawet bez sięgania do szczegółowych danych. Wystarczy wiedzieć ilu mieszkańców liczy jego największe miasto; w 1970 r. Opawa liczyła blisko 50.000 osób, a przecież mówimy o okresie ponad 30 lat wcześniejszym. Dlatego nie mogę skomentować danych pana Karbowiaka, dotyczących osadnictwa. Chwytem czysto retorycznym, mającym mnie przytłoczyć, było wyliczanie całego ciągu wieków, w jakich się ono odbywało. Im więcej wieków, tym osadnictwo większe. Pan Arek jakby nie zauważył zwrotu „z dziada pradziada”, którym się posłużyłem, zastępującego ów ciąg wieków. Nie rozumiem natomiast, dlaczego moja uwaga dotycząca „wysiedlenia”, bądź „wypędzenia” Eryki Steinbach, była częściowo „trafiona” lub trafna. Oznaczałoby to bowiem, że jej „wysiedlenie” było częściowo słuszne, a częściowo niesłuszne. W tej sprawie rozumowanie jest kategoryczne, wedle alternatywy: albo było słuszne, albo niesłuszne. Inna możliwość nie istnieje. Pochodzenie jej ojca ze Śląska nie ma tu nic do rzeczy. Sumując, nieporozumienie bierze się generalnie stąd, że ja posługuję się kategoriami politycznymi, natomiast Pan Arkadiusz Karbowiak – historycznymi. Sądzę, iż na tym należałoby temat zakończyć.

Pozdrawiam
Tadeusz Kasprowicz